Åžeyh Said’in Kıyamı ve Åžehadeti

H24/ Makale Recai Yurdan 

Cumhuriyet’in kurulmasıyla ıslahat adı altında izlenen siyaset, halk tarafından kabul görmemiÅŸ ve buna karşılık rejim taraftarı binlerce insana baskı, zulüm ve inkar politikası uygulamıştı.

1924 yılına gelindiÄŸinde medreseler kapatıldı, din ve vakıflar bakanlığı kapatıldı, halifeliÄŸin kaldırılmasıyla yeni rejimin Batı’yı kendisine referans ettiÄŸini açık ÅŸekilde beyan etmiÅŸ oldu.

Ne zaman ki son damlalar bardağı taşırınca bunu gören Åžeyh Said, kıyam kararı aldı ve ÅŸöyle bir fetva çıkarttı:

“Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla. Bizler Ä°slam’ın ve Ä°slam peygamberinin yücelttiÄŸi ve zalim Mustafa Kemal’in kendi eliyle kurduÄŸu hükümetin zevale uÄŸratacağı ve onların yeryüzünde silineceÄŸi bir zamana girmiÅŸ bulunuyoruz. Cihat etmek her Müslümana farzdır. Bu savaÅŸ, Ä°slam’ın bu topraklarda yeniden hâkim kılınması içindir. Bu çaÄŸrı sizin Müslüman kabileniz bu büyük cihada katılması içindir. Ben bu davete içtenlikle ‘lebbeyk’ diyeceÄŸinize inanıyorum. Ey insanlar! Ä°slam’ı bu kâfirlerin ellerinden koruyalım. Aksi takdirde bu kâfir hükümet bizi de kendisi gibi yapacaktır. Bunun için ona cihat etmek farzdır.” Bu fetvayı bölgenin ÅŸeyhlerine ve aÅŸiret liderlerine, elçilerinin aracılığıyla gönderdi.

Piran’da kardeÅŸi Abdurrahman’ı ziyaret eden Åžeyh Said köyün camisinden ÅŸu hutbeyi okuyordu: “Medreseler kapatıldı, din ve vakıflar bakanlığı kapatıldı ve dini mektepler milli eÄŸitime baÄŸlandı. Gazetelerde bir takım dinsiz yazarlar dine hakaret etmeye, peygambere dil uzatmaya cürret ediyorlar. Bugün Allah’ın dini için ilk savaÅŸacak olan benim” diyordu. Ne var ki Åžeyh Said kıyamı elde olamayan nedenlerden ötürü zamansız baÅŸladı, altı asker kaçağı Åžeyh Said’in olduÄŸu bir sırada Piran’a sığınır; köye gelen jandarma komutanı söz konusu kaçakları ister, Åžeyh Said kaçakları teslim etmek istemez. Ancak komutan bunu kabul etmez.

Åžeyh Abdurrahman hepsinin suçlu olmadığını belirterek, suçsuzların serbest bırakılmasını teklif edince komutan bunu kabul eder. Ne yazık ki orada jandarma kuvvetleri ile Åžeyh Said’in adamları arasında çatışmalar çıkmış ve böylece kıyam baÅŸlamış olur. Bununla beraber ilk ateÅŸ eden taraf kesin olarak bilinmemektedir. Bu olayı duyan halk, hükümet görevlilerini kendi ÅŸehir ve köylerinden kovar. Åžeyh Said 15 Åžubat’ta Hakik köyüne girer, ertesi gün adamları Derahiniy’i (Genç) ele geçirince burası onun geçici karargâhı olur.

Åžeyh Said burada emirül mücahid’in ( mücahitlerin emri) sıfatıyla ilk resmi kararı göndererek kendisine baÄŸlı kabilesinden Fakîh Hasan’ı Derahiniy, Botan, Tavas ve Silvan’ı kapsayan bölgeyi reis olarak tayin eder. Åžeyh Said, söz konusu bölgeyi saÄŸlama alınca bu sefer Diyarbakır üzerine yürür, bu arada Åžeyh Abdurrahman ve Åžeyh Eyyüp kuvvetlerinin yardımı ile 29 Åžubat’ta Şırnak’ı ele Hani ve Elazığ ÅŸehrine giren ÅŸeyh ÅŸerifi vali olarak atanmıştı burada hanili salih beyin büyük etkisi olmuÅŸtu urfa Siverek kıyamında'da destek ÅŸeyh eyüp'ten gelmiÅŸti Ardından önemli bir yerleÅŸim yeri olan Ergani’de ele geçirilir. Ankara hükümeti 23 Åžubat 1925’de DoÄŸu illerinde örfe dayalı hükümler çıkarır ve kıyamı bastırmak için asker gönderir. Öyle ki, Mart ayının sonlarına doÄŸru rejimin sonu gelir gibi olmuÅŸtu. Olaylara yumuÅŸak baktığı için BaÅŸbakan Fetih Okyar görevinden istifa ettirilir ve yerine Ä°smet Ä°nönü getirilir. 2 Mart’ta Ä°nönü hükümeti ciddi salahiyetlerle donatılıp göreve baÅŸlar.

Åžeyh Said’in ordusu Diyarbakır’ın içinden destek göremeyince ve rejim güçleride çok büyük askeri yığınak yapınca ablukayı kaldırarak, geri çekilir. Kendisi ihanete uÄŸrayarak, MuÅŸ’ta Abdurrahman köprüsü üzerinde rejim askerleri tarafından tutuklanır ve Diyarbakır’a getirilir. 29 Haziran 1925’de Diyarbakır’da kırk altı arkadaşıyla birlikte idama mahkûm edilerek, ÅŸehit edilirler.

Åžeyh Said Türkiye’deki laik ve batıl zihniyetine meydan okuyan muttaki bir insandı. Son arzusunu ne olduÄŸunu soran cellattan bir kalem ve bir kâğıt ister ve ÅŸunu yazar: “DeÄŸersiz dallarda asılmama pervam yoktur, muhakkak ki mücadelem Allah ve din içindir.” Diyerek ÅŸehadet ÅŸerbetini içer. Rabbim ÅŸehadetlerini kabul etsin.

Bizler yirmi yıldır hükümette olan AK PARTÄ° yetkilerine ulaÅŸmaya çalışarak Åžeyh Said efendinin kabir-i ÅŸeriflerinin yapılarak halkın ziyarete açılması taleplerimizi ilettik. Nasıl ki ÅŸehidimiz Ä°skilipli Atıf hocanın kabir-i ÅŸerifleri bulunup açıldıysa, aynı özverinin Åžeyh Said ve arkadaÅŸlarında yapılmasını talep ediyoruz. , Selam olsun ümmetin tüm ÅŸehitlerine. Vesselam

• Åžeyh-said
• Kiyamet