ARAP Ä°SYANININ ARKA PLANI VE Ä°TTÄ°HAT TERAKKÄ° PARTÄ°SÄ°

H24/Makale | Ä°brahim Halil ER'

 Ä°ttihat ve Terakki'nin 3 numaralı adamı olan Cemal PaÅŸa, maalesef Suriye bölgesini yönetirken uyutulmuÅŸ, etrafında oluÅŸturulan Arap isyanı ve Ä°ngiliz çalışmalarını geç fark etmiÅŸtir.

Suriye'de ileri gelen ailelerin çocuklarını ihtilalci diye asarken, asıl lider kadrosu olan Åžerif Hüseyin ve ailesini son ana kadar görmemiÅŸti. Ayrıca bu kiÅŸileri asması, aydınlar arasında bir moda olan Arap milliyetçiliÄŸi ve bağımsızlık hareketi halk arasında yayılma zemini buldu. Çünkü bu asılanların aileleri, kabileleri öfke ile doldular ve fırsat kolladılar.

Üstelik bu aileler ve halk bizden yana iken bu davranışla herkesi karşımıza almış ve iÅŸgalcilerin iÅŸini kolaylaÅŸtırmış olduk. Halbuki bunları zamanında ezseydi Arap ihtilali gerçekleÅŸemeyecek veya daha sönük olacaktı. Çünkü ihtilalin liderliÄŸini bir ÅŸerif'in yapması (seyyid oluyor demektir) ve Mekke Emiri olarak Osmanlı Devleti'nin yayınladığı fetva aleyhine fetva yayınlaması ve hatta dönemin yöneticilerini yani ittihat ve terakicileri dinden çıkmakla itham edip onlara karşı savaÅŸmanın dinin gereÄŸi olduÄŸu fetvasını vermesi tüm Arapları etkilemiÅŸtir. Åžerif Hüseyin Ä°ttihat ve Terakicilerin dinden çıktığını söyleyerek fetva vermiÅŸtir. Çünkü onlar, kafirle iÅŸbirliÄŸi yaparak Müslümanların halifesini görevinden aldılar.

Ä°ttihat ve Terakki'nin ll. Abdulhamid'i tahttan indirmeleri bölge halkını onlardan yüz çevirtmiÅŸtir. Halk, artık Osmanlı Devletini Halife'nin deÄŸil bir avuç cuntacının yönettiÄŸini ve halifeye karşı çıkan bu cuntanın da dini hassasiyeti olmadığını görmüÅŸ veya düÅŸünmüÅŸtür.

Yani Arap ihtilali salt milliyetçilik sonucu olmamış, dönemin Ä°ttihat ve teraki partisinin halifeyi tahttan indirmesi ve uyguladığı Türkçülük politikalarına karşı da tepki olmuÅŸtur. Lider kadro, milliyetçilik veya daha doÄŸrusu kendilerine ait bağımsız bir devlet hayali peÅŸinde koÅŸmuÅŸ olabilir ama halk yığını için olay din, halifenin hali ve ittihat ve terakki partisinin aşırı türkçülüÄŸüdür. Yani olay, salt bir Arapçılık da deÄŸildir. Bütün ÅŸartlar birleÅŸince olay meydana gelmiÅŸtir. Çünkü tüm Arapların isyan ettiÄŸini varsayarsak Osmanlı ordusunun üçte birini oluÅŸturan Arap kökenli askerleri ve Çanakkale'de ölenleri nereye koyacağız. Irak ve Filistin halkı bize sadıktı. Suriye bölgesi de son ana kadar bekledi. Körfez bölgesindeki bazı kabileler (Katarı oluÅŸturan kabileler) de Osmanlı'ya baÄŸlıydı ama artık fiziksel baÄŸ koptuÄŸundan diÄŸerlerinin baskısına boyun eÄŸmiÅŸti. Mısır ve kuzey Afrika Arapları zaten bizim yönetimimizde deÄŸildi ve üstelik Mısır'da ciddi bir Osmanlı yanlısı muhalefet vardı. EÄŸer kanal harekatı baÅŸarılı olup bazı yerler alınsaydı onlar da Ä°ngilizlere karşı isyan edeceklerdi. Ama herekat baÅŸarısız olunca tekrar yer altına çekildiler. Zaten daha sonra Osmanlı diye bir ÅŸey kalmadı. Yani Arap ihtilalini hala tüm boyutuyla incelememiÅŸiz...

CEMAL PAÅžA

 Cemal PaÅŸa bölgede yaptığı idamlar nedeniyle adı Kasap Cemal olarak yayılmıştır. Falih Rıfkı Atay Suriye / Filistin'deki Cemal PaÅŸa'yı ÅŸöyle betimlemektedir: "Kalabalığın kapıdan giriÅŸi garip bir haldi. Hayat ve ölüm kararını bir kelime ile verebilir bir adamın kapısı eÅŸiÄŸinde, herbiri bir müddet duruyor ve içerideki odada baÅŸladığı duasını bitirip yüzünü sıvadıktan sonra giriyordu. Duasını henüz bitirmeyen, kendini arkasından iten arkadaşına dayanıyordu." 1919 yılında kurulan Divan-ı Harb tarafından Arap Ä°syanına yol açmasından dolayı gıyabında idam cezası verilir. 1922 yılında Tiflis'te Ermeni militanlarınca öldürülür. Cemâl PaÅŸa, Ä°kinci MeÅŸrutiyet Dönemi’nde Ä°ttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin önde gelen yöneticilerindendi. Özellikle Üç PaÅŸalar Ä°ktidarı olarak da bilinen 1913-1918 arasında Osmanlı Devleti’nin iç ve dış siyasetinin belirlenmesinde önemli rol oynadı. Ayrıca I. Dünya Savaşı’nda en önemli cephenin komutanı olarak görev yaptı. Bundan dolayı yenilginin ve Ä°ttihat ve Terakkî Cemiyeti yönetiminin birinci dereceden sorumlularından sayıldı.

EK 

Zaten bazı araÅŸtırmacılar özellikle Suriye halkının Arap Ä°htilalcilerini desteklemesi bu idamlardan sonra olduÄŸunu söylerler. Önceleri sadece aydınlar arasında revaçta olan ihtilal ve bağımsızlık fikri, aydınların öldürülmesi üzerine halk arasında yayıldığı gibi bu derece bir ÅŸiddete de tepki gösterilmiÅŸtir. Aslında bunların tepkileri bağımsızlıktan çok eski Osmanlı tabiriyle isyandı. Fakat dış güçlerin bu halk tepkisini belli bir yöne kanalize etmeleri sorunu büyüttü ve maalesef 400 yıl yönettiÄŸimiz topraklardan birer iÅŸgalci gibi atıldık. Bu konular üzerinde bence tarihçilerin ve devletimizin iyi çalışması gerekir. Çünkü yeni dönemde bölgeye sarkmaya çalışıyoruz ve halkın psikolojisini iyi okumamız gerekir. Bir ikinci hata daha yaparsak OrtadoÄŸu kapıları bize ebediyen kapanır. Bize tepkinin yüksek olmasının nedeni biz kardeÅŸiz ve hata yaparsak sert tepki görürüz. Ä°ngilizler ve Amerikalılar zaten düÅŸman veya gavur. Bu nedenle bu kadar tepki görmezler. 

• Ä°ttihat-Terakki
• Arap-isyanları
• mahzuni-ÅŸerif
• Åžerif-Hüseyin
• Abdülhamid-gül
• Cemal-paÅŸa