Ana sütü, anadil ve Musa kıssası

Vahdettin Ä°nce

Bir dostumla Van’a gitmiÅŸtim. Dostumun dayısı vefat etmiÅŸti ve köye taziyeye gidecekti. Havaalanının çıkışında dayısının oÄŸlu arabasıyla bekliyordu onu. Gürpınar (Payîzava) ilçesine baÄŸlı bu köyü görmek istedim. Ben de sana eÅŸlik edebilirim dedim, memnuniyetle kabul etti ve gelirsen makbule geçer dedi. Artık sararmış otların, sıcağın buÄŸusunun çöktüÄŸü ve uzaktan gümüÅŸ gibi parlayan, yaklaÅŸtıkça boz bulanık bir renge bürünen daÄŸların, iyice azalmış yeÅŸil otları arayan hareketli sürülerin arasından geçip köye vardık. 

Valilik  korona salgını yüzünden taziye evlerini kapattığı, taziye meclislerini yasakladığı için bir evin elma ve kavak aÄŸaçlarının gölgesinin vurduÄŸu, böylece meclisin fark edilmesini önlediÄŸi bahçesinde sosyal mesafeye dikkat ederek sandalyelere oturan köylülere selam verip oturduk. Gelenler söze baÅŸlamadan Mela kısa bir dua eÅŸliÄŸinde el-Fatiha komutunu verdi. Fatihalarımızı okuduk ve cenaze sahiplerine taziyelerimizi sunduk, vefat eden kiÅŸiye rahmet diledik. Kısa bir tanışma ve hoÅŸ beÅŸ faslından sonra Mela sohbete baÅŸladı. Eskiden bizim köyde kurulan divanlar, taziyeler, düÄŸünler… gözlerimin önünde canlandı. Bu kültürün hala yaşıyor olmasından dolayı memnun oldum, bu kalabalıkta korona kapar mıyım endiÅŸesi eÅŸliÄŸinde.

Mela önce mesafeli ve aÄŸzımızda maske ile oturuÅŸumuza iÅŸaret etti. Sonra kıyametin kopacağı günde insanların tutumlarını tasvir eden bir ayeti okudu: “O gün kiÅŸi kardeÅŸinden, annesinden, babasından, eÅŸinden ve çocuklarından kaçar”. Sonra da can alıcı noktaya iÅŸaret etti: iÅŸte dedi, ayet bizim bu halimizi anlatıyor. Bakın hepimiz birbirimizden kaçıyoruz. Bu Kur’an’ın bir mucizesidir… Köylülerin tamamının melanın sözlerini can kulağıyla dinlediklerini, ne demek istediÄŸini anladıklarını fark ettim. DoÄŸrusunu isterseniz, akademik mahfillerden dışarıya adım atmadan fildiÅŸi kulelerinde, halktan kopuk bir ÅŸekilde ahkam kesen asri zamanların hoca efendilerinin bol bol “Ä°slam’da yoktur”larla bezeli nutuklarına alışmış kulaklarım önce duyduklarına inanamadı. Bu sıradan, yalın ama etkili etkileÅŸimin karşısında zihnimdeki bol ünvanlı akademisyenlerin tümü gözlerimin ekranında görünmez oldular. Sonra derinlerden bir su sızıntısının kayadan fışkırarak gün yüzüne çıkması kadar serin bir sızı kulağımı tıkayan tortu katmanlarını parçalayarak aktı yüreÄŸime ve çocukluÄŸumun Melasının eline sarılmak gibi karşı konulmaz bir duygu uyandı içimde.

ÇocukluÄŸumda bu tür divanların müdavimiydim. Dedemin veya babamın yanında bu sohbetlere katılırdım sık sık. Kız istenirdi, niÅŸan yapılırdı, düÄŸün olurdu, hasta ziyaretine gidilirdi, yas olurdu, kavga çıkardı, sulh yapılırdı ve bütün bunlar olurken bu köyde gördüÄŸüm divanın bir benzeri kurulurdu ve bu münasebetlerin her biriyle uyumlu, dikkat çekici, insanları düÅŸünmeye sevk edici bir ÅŸeyler söylerdi divanın baÅŸköÅŸesine kurulmuÅŸ Mela toplumun dip kültürüyle yoÄŸrulmanın verdiÄŸi bir tecrübeyle. Ben ÅŸahsen din namına Ä°mam Hatipte, Üniversitede, otuz yılı bulan tercüme hayatımda ne öÄŸrendiysem iÅŸte bu divanlarda ruhuma, benliÄŸime içirilmiÅŸ bu ham bilgilerin üzerine bina ettim. Sözünü ettiÄŸim süreçlerde karşılaÅŸtığım ifsat edici, yıkıcı saldırılar karşısında sonradan öÄŸrendiklerimin çoÄŸunun darmadağın olduÄŸunu, adeta sıvıştığını, ama geleneksel Kürt toplumunun divanlarında ruhumun gözeneklerine iÅŸleyen bu kültürel altyapının anne sütü kıvamında bir bağışıklık sistemi gibi sarsılmadan savunmaya geçtiÄŸini gördüm.

Melanın sohbetine benzer bir duyguya Kur’an’da Musa peygamber kıssasını okuduÄŸumda kapıldığımı ve bir hususun üzerinde çok durduÄŸumu, anlamaya çalıştığımı hatırlıyorum. Firavun’un malum baskısından dolayı kundak içinde suya bırakılan Musa’nın bir ÅŸekilde Firavun tarafından evlat edinilmesinden sonra öz annesinden baÅŸka hiçbir kadının sütünü emmemesi ve sonunda annesinin bulunup getirilmesi ve onun sütünü emmeye baÅŸlaması hadisesi.

Bugün yaşıma kadar annesinin ölmesi veya herhangi bir sebepten dolayı annesinin sütünün kesilmesi nedeniyle baÅŸka kadınlar tarafından emzirilen birçok çocuk gördüm yakın çevremde. Önce emmek istemezler, sonra açlığın baskısına dayanamayarak mutlaka yabancı kadınların sütünü emerler. Bu yüzden Musa’nın kıssasındaki bu sahnede onun belki de birkaç gün hiçbir kadının sütünü emmemesi hadisesi ve bu hadisenin Kur’an’da altının çizilerek anlatılması bize bir ÅŸeyler anlatıyor olmalı diye düÅŸünmüÅŸtüm hep. Ama ne?

Seyyid Hüseyin Nasr “Hristiyanlıkta vahiy Ä°sa’dır, Müslümanlıkta ise Kur’an’dır. Vahyin kaynağının masum (el deÄŸmemiÅŸ, dış etkilere karşı korunaklı) olması gerekir. Bu yüzden Meryem bakire ve Hz. Muhammed de ümmidir” der. Nasr’ın bu tespiti Musa peygamberin öz annesinden baÅŸka kadınların sütlerini emmemesini anlamamı saÄŸlayan bir kıvılcım oldu.

Musa’nın bütün Kur’an boyunca anlatılan uzun mücadelesini gözlerimin önüne getirdim. Peygamberlik gibi deÄŸiÅŸtirici, dönüÅŸtürücü, devrimci, ıslah edici, köleleÅŸtirilmiÅŸ bir toplumu özgürleÅŸtirici tevhidi bir misyonu yüklenecek ve elbette zamanın ÅŸartları gereÄŸi ifsadın merkezi sarayda büyüyecek olan bir kimsenin bu misyona çocukluÄŸundan itibaren hazırlanması, korunması, benim Kürt divanlarından edindiÄŸime benzer koruyucu bir kalkan edinmesi gerekiyor dedim. Musa’nın öz annesi bu iÅŸlevi görmüÅŸ. Sütü ile birlikte tevhit kültürünü de aktarmış, ileride içinde büyüyeceÄŸi ifsat edici, köleleÅŸtirici, özüne yabancılaÅŸtırıcı, karanlık, zalim, fıtrata aykırı sistemin aygıtları arasında kaybolup gitmemesi için.

Anne emzirdiÄŸi çocuÄŸuna sütü ile birlikte öz kültürün taşıyıcısı anadili de aktarır çünkü. Arapçada süt ile kültür arasında ilginç bir yakınlık var ayrıca. Araplar kültür için es-seqafe kelimesini kullanırlar. Kelimenin bilinen en eski, en dip anlamı devenin yavrusu tarafından emildikten veya sağıldıktan sonra memesinde kalan süttür. Anne yavrusuna iki süt verir, biri açlığını gideren ve bedenini koruyan maddi süt, biri de ruhunu besleyen ve kiÅŸiliÄŸini koruyan manevi süt. Ana sütünün bağışıklık sisteminin temelini oluÅŸturduÄŸu bilinmektedir. Firavun sarayında yıllarca yaÅŸadığı, eÄŸitim sisteminin bütün kademelerinden geçirilerek yetiÅŸtirildiÄŸi halde Musa’nın bir gün üzeri ifsat edici eÄŸitim ve saray sistemiyle örtülen anne sütünün ve ana dilinin taşıdığı kültürünün oluÅŸturduÄŸu öz kiÅŸiliÄŸinin isyanına uyarak ifsat ortamını terk etmesi bu sayededir.

Gürpınar’ın bir köyünde gördüklerimi bu Musa kıssası ile birlikte düÅŸününce batılı hayat tarzını benimsemiÅŸ yerli oryantalistlerin neden sistematik bir ÅŸekilde Kürtçeye, Kürt coÄŸrafyasına kök salmış geleneksel kurumlara saldırdıklarını anladım. Kürtçe ve geleneksel Kürt kurumlarını barındıran Kürt coÄŸrafyası ülkemizin kurtuluÅŸu açısından Musa’nın anası konumundadır. Bir gün tümüyle bu ifsat edici cendereyi kırıp özgürlüÄŸümüze kavuÅŸmamız için Kürtlerin ve en önemlisi Türklerin Kürtçeyi ve geleneksel Kürt kurumlarını gözleri gibi korumaları gerekir.

• mülteciler
• Vahdettin-ince
• kürtçe
• mehmet-kasım-GÃœRPINAR
• kurdi
• Ziman
• Dumanı-kürdi