27 MAYIS DARBESÄ°

H24/Makale Ä°brahim Halil ER

27 Mayıs 1960’da Milli Birlik Komitesi adı altında toplanmış bir grup subay, emirleri altındaki askeri birliklerle birlikte Ankara ve Ä°stanbul’daki bazı önemli noktaları ele geçirdi ve Türk Silahlı Kuvvetleri adına yönetime el koyduklarını açıkladı.

Darbenin ilk bildirisini komitenin önde gelen ismi ve sözcüsü olan Albay Alparslan TürkeÅŸ okudu.

Bildiriyi Alparslan TürkeÅŸ okudu

Olaylardan rahatsızlık duyulduÄŸu iddiasıyla Türk Silahlı Kuvvetleri içerisindeki bazı general ve subayların oluÅŸturduÄŸu 38 kiÅŸilik Milli Birlik Komitesi, "DP'nin ülkeyi gitgide bir baskı rejimine ve kardeÅŸ kavgasına götürdüÄŸü" gerekçelerini ileri sürerek 27 Mayıs sabaha karşı yönetime el koydu.

Kurmay Albay Alparslan TürkeÅŸ tarafından Ankara Radyosundan okunan bildiriyle ''ihtilal'' duyuruldu. Bildiride, ÅŸöyle denildi:

"Bugün demokrasimizin içine düÅŸtüÄŸü buhran ve son müessif hadiseler dolayısıyla kardeÅŸ kavgasına meydan vermemek maksadıyla Türk Silahlı Kuvvetleri, memleketin idaresini ele almıştır. Bu harekata Silahlı Kuvvetlerimiz, partileri içine düÅŸtükleri uzlaÅŸmaz durumdan kurtarmak ve partiler üstü tarafsız bir idarenin nezaret ve hakemliÄŸi altında en kısa zamanda adil ve serbest seçimler yaptırarak idareyi, hangi tarafa mensup olursa olsun, seçimi kazananlara devir ve teslim etmek üzere giriÅŸmiÅŸ bulunmaktadır."

Genç subaylar tarafından darbenin başına getirilen Kara Kuvvetleri Komutanı Org. Cemal Gürsel (Genelkurmay baÅŸkanı RüÅŸtü Erdelhun, darbenin başına geçmesi teklifini reddetmiÅŸ ve tutuklanmıştı) ise saat 16.00’da radyodan vatandaÅŸlara seslendi.

Aslında bu darbe ordunun emir komuta zinciri içinde gerçekleÅŸmedi. Alt rütbeli subaylar tarafından gerçekleÅŸtirildi ve halka karşı durumu kurtarmak için eski kara kuvvetleri komutanı emekli Cemal Gürsel’i öne çıkardılar. Tıpkı Ä°ttihatçılar gibi. Ä°ttihatçılar da darbe yapmalarına raÄŸmen alt rütbede olduklarından ve genç olduklarından yaÅŸlı subayları öne çıkardılar.

Ordu içindeki ittihatçı gelenek tevarüs etmiÅŸti.

27 Mayıs darbesi bu açılardan Osmanlılardaki genç osmana karşı yapılan yeniçeri isyanına benzer. Yeniçeriler padiÅŸaha isyan edip öldürdüler. Cumhuriyet döneminde de ordu yönetime karşı isyan edip baÅŸbakanı idam etti. Ordumuzdaki yeniçeri damarı devam etti. Aslında bu darbeler yargılmalıdır ve sorumlular, bir baÅŸbakanı ve ekip arkadaÅŸlarını haksız bir ÅŸekilde idam ettikleri için yargılanmalı ve cezalandırılmalıdır.

27 mayıs darbesini yapanlar ülkeyi kurtarmak için bir anayasa yapma gereÄŸini duydular ve 1961 anayasasını yaparak asker eliyle toplumu ÅŸekillendirmeye çalıştılar. Türkiyedeki anayasacılık tarihi de hep tepeden olmuÅŸtur, toplumsal bir mutabakat ve sözleÅŸme niteliÄŸine hiçbir zaman bürünmemiÅŸtir. Bu davranış daha sonra gelenek haline gelecek her darbeci kendi anayasasını yapmaya baÅŸlayacaktır. Ülkemizde anayasaları hep askerler yapmış, sivil anayasa olarak tek anayasamız kanuni esasi’dir.

Aslında bu anayasa yapma gayretleri daha çok darbeye hukuki kılıf bulma ve bir anlamda daha sonra kendilerini yargılayacak yolları kapama giriÅŸimi olarak okumak daha saÄŸlıklı olur.

Genel Kurmay BaÅŸkanı Ragıp GümüÅŸpala’nın da aralarında bulunduÄŸu 235 general emekliye sevk edilmiÅŸtir. BoÅŸalan Genel Kurmay BaÅŸkanlığına Orgeneral Cevdet Sunay getirilmiÅŸtir. 21 AÄŸustos’ta 3.400 subay ve 400 polis emekli edilirken 600 polisin yeri deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir. 1 Eylül tarihinde Milli Birlik Komitesi tarafından DP’nin bütün mallarına el konulmuÅŸtur. 5 Ekim tarihinde Sıkıyönetim 1 Mart 1961 tarihine kadar uzatılmıştır. Ardından da Yassıada’da Yüksek Adalet Divanı kurulmuÅŸtur. Bunu 27 Ekim tarihinde MBK tarafından görevinden alınan 147 öÄŸretim üyesi takip etmiÅŸ, 13 Kasım tarihinde ise MBK kendi içindeki çeliÅŸkilerin artması üzerine 14 üyeyi yurt dışına ihraç etmiÅŸtir. Alparslan TürkeÅŸ bu grubun içindedir ve büyükelçilik müÅŸaviri olarak Hindistan’ın baÅŸkenti Yeni Delhi’ye gönderilmiÅŸtir.

i. halil er

• 27-mayıs-darbesi