Faize HaÅŸimi Rafsancani (2): Suudi Arabistan kadınlara yönelik uygulamalarda ilerleme kaydediyorsa bu bir nevi Ä°ran’ı sollamak demektir

 Türkçe için Ä°ranlı siyasetçi Faize HaÅŸimi'yle yaptığı röportajın ikinci kısmı Adem Yılmaz yaptı.

1- Ä°ran siyasetinde kadınların rolünü ve konumunu nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz?

Parlamentodaki kadın varlığımızın zirvesinin %5,5 olduÄŸu, yani 295 milletvekilinin 17’si olduÄŸu düÅŸünülürse bu oran siyasi kararlarda ne kadar etkili olabilir ki? DiÄŸer bir deyiÅŸle kadınlar yaklaşık olarak meclisteki bu varlıkları kadar Ä°ran siyasetinde etkililer.

2- Ä°ran meclisinde kadınların milletvekili olarak yer alması ülkede kadınların statüsünü yükseltmesi için yeterli mi?

Etkili ama yeterli deÄŸil. Kadın milletvekillerinin yüzdesi göz önüne alındığında, kadınları ilgilendiren bir yasa tasarısını bile meclisten kolayca geçiremiyorlar. Ne yazık ki reformistlerimizin çoÄŸu da kadınlar konusunda fosilleÅŸmiÅŸ, gerici bir zihniyete sahipler.

Faize HaÅŸimi Rafsancani: ABD ile iliÅŸkimiz olmasın diye Türkiye gibi ülkelere haraç ödüyoruz

 3- Kadınlar Ä°ran siyasetinde uzun süredir varlık göstermelerine raÄŸmen Ä°ranlı kadınların sosyal haklar anlamında diÄŸer ülkelerden daha geride kalmasının sebebi nedir?

ÖrneÄŸin baÅŸ örtmeme özgürlüÄŸü, evlilik izni ve boÅŸanma hakkı gibi medeni hakları yok. Devrimden önce aileyi koruma isimli bir kanun vardı. Devrim gerçekleÅŸtikten sonra aileyi koruma kanunu ve ailede kadın – erkek haklarındaki eÅŸitlik kanunu kaldırıldı. Sistemimizde eril bir din anlayışı hâkim oldu. Devlet kurumlarımız da büyük ölçüde dinin gerçek yapısından uzak olan bu eril görüÅŸü benimsiyor. Nitekim diÄŸer ülkelerdeki kadınlarla olan farklılığın kaynağı tam olarak burası. Sanırım baÅŸlarda iyi bir hızla devam ettik, sonrasında yavaÅŸlama oldu veya diÄŸerleri bizden daha hızlı hareket etti. Ä°ran gibi ülkelerin durumu diÄŸer ülkeler için ibret dersi olmuÅŸtur belki de. ÖrneÄŸin eÄŸer Suudi Arabistan kadınlara yönelik uygulamalarda ilerleme kaydediyorsa bu bir nevi Ä°ran’ı sollamak demektir. Nedeninin ne olduÄŸu önemli deÄŸil, bu çok iyi bir durum; her halükarda Suudi Arabistan kadınları çabalarının sonuçlarını yavaÅŸ yavaÅŸ görüyorlar, umarım bu eÄŸilim devam eder. Biz de bazı dönemlerde iniÅŸli çıkışlı baÅŸarılar elde ettik ama ÅŸimdi durum bu ÅŸekilde.

4- Ä°ran'da zorunlu örtünmeyi nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz?

Sivil toplumun zorunlu örtünmeye karşı muhalefeti ve bu konudaki direniÅŸi sonuç verecek mi? Zorunlu örtünmenin dinle ilgisi yok, bu uygulamanın neticesi dinin zayıflamasıdır. Ä°nsanlar günden güne daha dindar hale gelseler ve örtünmeye daha çok hassasiyet gösterseler ya da en azından bu din karşıtı yasaya uysaydılar belki bir bakışa göre bu uygulama kabul edilebilirdi. Ama böyle olmamakla kalmadı, bilakis dini terk edenler arttı. Bence sivil aktivizm bu yanlış politikaya karşı etkili oldu, sonuçları ortada

. 5- Ä°ran'daki feminist hareketi ve kadın haklarını geliÅŸtirme çabalarını bu ülkenin anaerkil kültürü ile iliÅŸkilendiriyor musunuz?

Hayır, aralarında bir baÄŸlantı olduÄŸunu düÅŸünmüyorum.

6- ÇeÅŸitli kadın hakları oluÅŸumlarından hangisini en yararlı veya etkili buluyorsunuz?

Hepsinin yararlı ve etkili olduÄŸunu düÅŸünüyorum. Bazı alanları diÄŸerlerinden ayırmaya ve önceliklendirmeyi doÄŸru bulmuyorum. ÖrneÄŸin bazı kesimler, “Bu konu öncelikli bir mesele deÄŸil, neden deÄŸer verip peÅŸinden gidelim” ya da “Kadınların bisiklete binme özgürlüÄŸü veya kızların stadyuma girme özgürlüÄŸü ne kadar önemli ki?” diyebiliyor. Bence talepte bulunulan her mesele önemlidir, hatta talepte bulunan kiÅŸi sayısı az dahi olsa bile. Neyse ki sosyal medya destek veriyor. Hak ve taleplerinin farkında olan bilinçli kızlarımız var. Çaba sarf ediyorlar ve baÅŸarmak için bedel ödemeye hazırlar, sonuç alıyorlar da. Hep birlikte devam etmeliyiz.

7- Beyaz ÇarÅŸambalar hareketini destekliyor musunuz? Etkili bir hareket olduÄŸunu düÅŸünüyorum.

8- Mehir kanununun sosyal adalet ve aile yapısı üzerinde olumsuz bir etkisi yok mu?

Aile içinde kadın - erken rollerini eÅŸitlemek için ne tür çabalar gösterildi? Ağır mehrin varlığı, kadınların ekonomik haklarının görmezden gelinmesine ya da kaybedilmesine ve ailede kadın – erkek arasında kanunca eÅŸitlik olmamasına baÅŸka ÅŸekilde verilen bir cevaptır. Uzun yıllardır boÅŸanma hakkı, konut hakkı, eÄŸitim hakkı, çalışma hakkı, ülkeden çıkma hakkı ve mal paylaşımı gibi birçok ÅŸey evlilik belgesindeki sözleÅŸme ÅŸartlarında belirtilmiÅŸtir. Ama dezavantajı ÅŸu: bu haklar erkekten kadına bir ayrıcalık olarak verilebiliyor. Ä°sterse vermedeyebilir, tüm bunlar erkeÄŸin yetkisi dahilinde. Bu bakış açısı yanlış. Bunlar kadın haklarıdır ve ayrıcalık olarak telakki edilmemelidirler. Mehir konusuna gelince, mesela erkek dışarıda çalışır kadın ise evde, genelde mülkiyet erkek adına olur. BoÅŸanma durumunda kanun öyle bir ÅŸekilde çalışıyor ki erkek intikam ya da inat gibi herhangi bir nedenle istemediÄŸi takdirde genellikle ÅŸartları kadınların bir ÅŸey elde etmeyeceÄŸi bir noktaya götürebilir. EÄŸer mehir ağırsa bu kadınların kendilerini ekonomik anlamda güvende hissetmeyiÅŸlerindendir, bu eril ve yanlış yasaların bir ÅŸekilde kendiliÄŸinden telafi edilmesidir. Evlilikten sonra mal paylaşımı kanunu ve ailede kadın – erkek arasında eÅŸit hakların saÄŸlanması baÅŸta mehir krizi olmak üzere birçok sosyal sorunu çözebilir. Politika yapıcıların gerçek Ä°slam’a yönelmeleri ve günümüz toplumunda kadın erkek eÅŸitliÄŸini kabul etmeleri halinde.

9- Ä°ran'da kadınlara ek olarak, Bahailer de dâhil olmak üzere dini ve etnik azınlıklar ayrımcılığa uÄŸruyor. Ä°ran'daki Bahailerin sorunları hakkında ne düÅŸünüyorsunuz ve bu sorunlar nasıl çözülebilir?

Bana göre dine (dinin aslına) dönmek bu sorunları çözer, tabi irade gösterilirse. Yani dini bir yönetim iddiasında bulunan bir devlette Ä°mam Ali’nin ister müslüman ister gayri müslim olsun tüm vatandaÅŸlar eÅŸit haklara sahip olmalıdır tavsiyesi uygulandığı takdirde. BaÅŸka bir deyiÅŸle cinsiyet, ırk, din, ideoloji, etnik köken veya baÅŸka her ÅŸeyden bağımsız olarak tüm insanların eÅŸit haklara sahip olması Ä°slam’ın öÄŸüdüdür. Maalesef Bahailerle olan iliÅŸkilerimiz de dâhil olmak üzere dinden çok uzaklaÅŸtık.

10- Tahran’da yaklaşık 1 milyon Sünni yaÅŸamakta ve henüz kubbeli – minareli bir cami inÅŸa etmeleri yasak. Bu konuda ne düÅŸünüyorsunuz?

Evet, ne yazık ki öyle. Sünnilerin de Bahailer kadar olmasa da bir dizi sorunları var. Åžiilerle eÅŸit haklara sahip deÄŸiller. Buna ne Ä°slam denir ne de iyi bir yönetim. Biz eÄŸer gerçek Müslümanlar isek ve görevimizi yerine getirirsek halkımızın diÄŸer dinlere ve inançlara yönelmesinden endiÅŸe duymamamız gerekiyor. Ben eÄŸer Åžii ve iyi bir insan olursam baÅŸkası dinini deÄŸiÅŸtirmez ve Åžii kalmayı tercih eder. Kötü olduÄŸumuzu bildiÄŸimiz için halkın din deÄŸiÅŸikliÄŸinden veya dinsiz olmasından endiÅŸe duyuyoruz. Bu baskılarla ve bu ÅŸahısların haklarının ihlal edilmesiyle insanların din deÄŸiÅŸikliÄŸini engellemek istiyoruz. Din kiÅŸisel bir meseledir, herkes dinini özgürce seçebilmelidir, her devletin vazifesi ise onu desteklemek ve tüm haklarını temin etmektir.

10- Son olarak, Ä°ran'ın geleceÄŸi için öngörünüz nedir?

Yöneticilerin bu tür uygulamaları, düÅŸünceleri ve politikalarından ötürü olumlu bir manzara görmüyorum. Fakat reformu baÅŸarmak için gerçekleÅŸen sivil çabalar umut verici.

• Faize-Refsancani
• kadınlar
• Faize-Refsancani-Kadın-ve-Hakları-üzerine-KonuÅŸtu