ÇEMBERLİTAŞ SÜTUNU VE MEYDANI

Çemberlitaş Sütunu Çemberlitaş sütunu, Mese caddesi (Divanyolu) üzerinde bulunan ve vakti zamanında Konstantin Forumu’nun tam ortasında yer alan bir Roma eseridir. Büyük Konstantin adlı yazımda da belirttiğim gibi Konstantinopolis’in başkent olması onuruna Roma’dan getirilmiştir.

Orijinal yüksekliği 57 metre olan (bugün yaklaşık 35 metre) Çemberlitaş’ın hikayesini ve sütun hakkındaki efsaneleri buyurun birlikte okuyalım. Forum Konstantin İnşa Ediliyor Çemberlitaş Sütunu Forum Konstantin’deki Çemberlitaş Sütunu Çemberlitaş meydanı, İstanbul’un 7 tepesinden birisidir (ikinci tepe olarak kabul edilir).

Buraya Büyük Konstantin tarafından kendi adını taşıyan Forum Konstantin inşa edildi. Senato binalarının da yer aldığı forum, 4.yy’da İstanbul’un ilk büyük meydanı idi (Hipodrom’u meydan olarak kabul etmezsek).

1.Konstantin buraya bir zafer sütunu diktirmek istedi ve her biri 3 ton ağırlığında olan 9 adet çemberin üst üste konulmasıyla Çemberlitaş meydana geldi. 328 yılında Roma’daki Apollon Tapınağı’ndan getirtilen Apollon heykeli de, 57 metrelik sütunun tepesine yerleştirildi.

Burada Konstantin’in henüz pagan geleneklerine bağlı kaldığı gibi izlenime kapılabilirsiniz fakat biraz sonra Hz İsa ile ilgili efsanesini anlatınca pek de öyle olmadığını göreceğiz. Konstantinopolis’in 11 Mayıs 330’daki açılışında Konstantin Forum’u; mermerden yapılmış senato binaları, elips şeklinde dizilmiş büyük ve parlak sütunları, heykelleri ve tam ortasındaki Zafer Takı ile muhtemelen gerçeküstü görünüyordu.

Mese caddesi üzerinde bulunan Konstantin heykelinin kaidesinde ise şu yazıyordu: “Ey dünyanın efendisi ve yöneticisi olan Yüce İsa, bu itaatkar şehri, bu asayı ve Roma’nın bütün gücünü sana adıyorum. Roma’yı koru, bütün kötülükleri bizden uzak tut.”

İlerleyen yıllarda yani Hıristiyanlığın imparatorluğun resmi dini olmasından sonra, Apollon heykeli indirilir ve yerine imparatorların (önce Julianus, sonra Thedosius) heykelleri dikilir. Manuel Komnenos zamanında (11.yy) ise fırtına nedeniyle devrilen heykelin yerine devasa bir haç dikilir. Zaten bazı kaynaklarda Julianus’un heykeline de yıldırım isabet ettiği yazar.

Çemberlitaş Sütunu Efsanesi: Kutsal Emanetler Bu noktada bahsedeceğim kutsal emanetler, yukarıda da belirttiğim gibi Hz İsa ile alakalıdır. Çemberlitaş sütunu efsanesi; Hz İsa’nın gerildiği haçın tahtalarının, çivilerinin ve kafasına takılan dikenli telin, bu sütunun altına gömüldüğü rivayetine dayanır. Kimi yazarlara göre emanetleri Kudüs’ten getirten Konstantin’in bizzat kendisi iken, kimi yazarlara göre de bu annesi Helena’dır. Sonuçta buna ön ayak olan kim olursa olsun, imparatorun izni olmadan mukaddesatlar sütunun altına yerleştirilemezdi. Neyse, gerçektende Çemberlitaş’ın altında bir yer altı mezarı bulunur.

Hatta Osmanlı Devleti zamanında burada bir kuyu açılmış (tam yerini öğrenemedim). Tarihçilerin görüşleri ekseriyetle, 1204 Latin istilası sırasında bunların yağmalandığı yönündedir. Kimi Hıristiyanların inancına göre Fatih Sultan Mehmet Han, fetihten sonra 11. Konstantin’in naşını hiçbir zaman bulamadı. İnanışa göre aslında imparator, Çemberlitaş sütunun altında yatıyor. Bir gün Hıristiyanlar (Yunanlar) tekrar İstanbul’u ele geçirdiklerinde yattığı yerden kalkacak ve Müslümanları meydandan uzaklaştıracak. Çemberlitaş İsmi Nereden Geliyor? Çemberlitaş Beyazıt Yönünden Çemberlitaş (sağ arkada) Çemberlitaş meydanı, Osmanlılar zamanında da önemli ve hareketli bir noktaydı.

Zaten Divanyolu yani Mese Caddesi de, tıpkı Romalılardaki gibi şehrin ana yoluydu. İstanbul fethedildiğinde forum, Latin istilası ve bakımsızlık nedeniyle tanınmayacak haldeydi. Buna karşın Çemberlitaş sütunu sağ salim yerinde duruyordu. Tabi doğal olarak ilk iş tepesindeki haç indirildi. 17.yy’da ise bir yangın nedeniyle sütun ciddi hasar gördü. Çevresi ise 1701’de Sultan ikinci Mustafa tarafından demir çemberlerle sarıldı.

Gel zaman git zaman bu anıt sütun, halk tarafından Çemberlitaş olarak, meydan ise Çemberlitaş Meydanı olarak anılmaya başlandı ve günümüze de bu şekilde geldi.

• çemberlitaş
• Doğubeyazıt
• roman
• Babıali