Türkçe Ä°badet Dayatanlar, Katolik Kilisesinde Latince Ä°badet
H24/Gündem/Analiz /Müfid Yüksel
Türkçe Ä°badeti Dayatanlara: BeyoÄŸlu, Ä°stiklâl Caddesindeki, St. Antuan ve Santa Maria Latin Katolik Kiliselerinde Latince ibadet ediliyor. "Türkçe Ä°badet" talebiniz bunlar için de geçerli mi? Bunlara da "Türkçe Ä°badet Edin" diyor musunuz?
Konu Müslümanlığa gelince de dayatmada bulunuyorsunuz. Edyân-ı semâviyyeye ait Kutsal-Dinî metinler ya vahyedildikleri ya da yazıya geçirildikleri dillerde olurdu.
Musevilikte Dinî-Tarihi metinler Ä°branice olduÄŸundan ve bu din Beni Ä°srail/Yahudî kavmine mahsus olması hasebiyle lisan bu kavimle mahdud kalmıştır. Hristiyan topluluklara gelince, Hz. Ä°sa’nın (a.s) ana dili ve Vahiy Ä°ncilinin dili o dönemde Suriye ve Filistin’de yaygın konuÅŸma ve yazı dili olarak kullanılan Arâmca’ydı.
Ancak daha sonraki asırlarda Hristiyanlığı kabul eden topluluklarda, Hz. Ä°sa’ya, Rabb/Ä°lâh veya Rabb’ın OÄŸlu (Uknûm-ı Selâse) olarak inanıldığından Hristiyanlığı kabul eden Constantin zamanında Romalılarca Ä°znik konsüllerinin akabinde Kitâb-ı Mukaddes (Bible) olarak belirlenen kanonik inciller/Yeni Ahit (Matta, Yuhanna, Luka, Markos) bu inanç çerçevesinde Hz. Ä°sa’nın hayatı ve sözlerini içermekte olup ve bunları kaleme alanların dili ile yazıya geçirilmiÅŸlerdir.
Roma imparatorlunun dili Latinceydi ancak DoÄŸuda Helenistik devirden gelen Eski Yunanca da yaygındı. M.S 395’te Roma Ä°mparatorluÄŸu, Roma ve Ä°stanbul merkezli olmak üzere, DoÄŸu ve Batı olarak ikiye ayrılınca, Batı’da Latince yazı dili olarak kullanılmaya devam ederken doÄŸuda, daha doÄŸrusu artık Bizans’ta Yunanca/Rumca yazı dili olarak yaygınlık kazanır.
Her iki merkezin kiliseleri Katolik ve Ortodoks olarak ayrıştığında kutsal metinlerin/kanonik incillerin dili de bu baÄŸlamda ayrıştı. Kanonik inciller Hristiyan toplulukların baÄŸlı oldukları kiliselerin benimsediÄŸi dillerde yazılıp okundu. Roma Latin Katolik Kilisesi Kutsal Metinleri Latin dili ile okuyup yazmakta, ibadetleri/âyinleri bu dille gerçekleÅŸtirmektedir. Rum Ortodokslar, Kutsal metinleri Yunanca’dan okuyup yazarken, ibadet/âyin dili Yunanca iken diÄŸerleri Ermenice yahut Süryanice vs. dillerde okuyup yazmakta, ibadetlerini bu dillerde gerçekleÅŸtirmekteydiler.
Bu baÄŸlamda, Hristiyan topluluklarda kutsal metinler tek ve ortak bir dilden okunmamaktadır. Hatta Hristiyan topluluklar Kutsal olarak kabul edip Kitab-ı Mukaddes’e (Bible) dahil ettikleri Eski Ahit (Tevrat, Zebur/Mezâmîr vs..) metinlerini de kendi kiliselerinin dillerine çevirdiler. Helenistik dönemde Balkanlar ve Anadolu’da Yunanca, Batı’da Roma imparatorluÄŸunun egemen olduÄŸu dönemde Anadolu ve Akdeniz havzasında dahi Latince ortak yazışma dili olmuÅŸtur.
Hatta Anadolu’da antik çaÄŸdaki kitabelere bakıldığında Helenistik dönemde Antik Yunanca’nın, Roma dönemine ait eserlerin kitabelerinde Latincenin kullanılmış olduÄŸunu görürüz. OrtaçaÄŸda ise, Bizans Ä°mparatorluÄŸu hinterlandında Yunanca/Rumcanın, daha batıda, Batı Avrupa’da ise Latince’nin ortak yazışma dili olarak kullanılmış olduÄŸu müÅŸahede edilir.
Müslümanlıkta ise Kur’an-ı Kerîm, Vahy-i Celîl, Hz. Resul-i Ekrem’in (S.A.V) lisanı olan Arapça olup, kutsal metin olarak sadece bu dilde okunup yazıldığı ve Arapça dışında farklı bir “ibadet lisanı” mümkün olmadığından/olamayacağından Hristiyanlıktaki gibi bir ayırım ve tasnif söz konusu olmamıştır.
Bundan dolayı Arapça, Ä°slam dünyasında ortak yazı/yazışma dili olarak geliÅŸtiÄŸi gibi, Farsça baÅŸta olmak üzere Müslüman toplulukların kendi lisanları Arabi harflerle yazılıp okundu. Alem-i Ä°slâm’da, “Ä°bâdet dili”, Ä°lim dili Arapça olup, bu anlamda metinler Arapça yazılıp okunmuÅŸtur.
Ä°slam dünyasında MaÄŸrib’den, Orta Asya ve GüneydoÄŸu Asya’ya kadar bu ÅŸekilde olmuÅŸtur. Yanı sıra, Farsça gibi önceki medeniyetlere ait yaygın diller de kendi konumlarını korumuÅŸ ve daha da yaygınlaşıp, yazı dili olarak da gücünü korumuÅŸtur. Çünkü, Arapça’nın ortak yazı/yazışma dili, Lingua Franca olarak geliÅŸmesi, modern dönem ulus-devletlerdeki gibi, herhangi bir dayatma veya yasaklara dayanmamaktaydı.
BaÅŸta Kur’ân-ı Kerîm’in Arapça lisanı üzere olması, buna istinaden Sünen-i Seniyye/Hadis-i Åžerif metinleri ve diÄŸer dinî/ilmî metinlerin Arapça olması hasebiyle bu ÅŸekilde yaygınlık söz konusu olmuÅŸtur.
Tunç Türkiye’de Tutuklu Casus Sayısını Açıkladı
Kerimandan Ebrar’lara Sevinin Başlar Yüksekte 
Van gölü’nde Kayı Tamgalı Haç Taşlar 
Şüheda Sadakat Vefat Etti 
Yrp’de Cumhur İttifakı Depremleri 
Diyanet: Seccadenin Kutsiyeti Yok
