ŞEYH SAID HADISESI AKABINDE, ŞEYH SAID EFENDI ILE BERABER SALBEN IDÂM EDILENLERDEN, DIYARBEKIR ULEMÂSINDAN ZERRAKI BEYLERINDEN HANILI MERHUM SALIH BEY VE BIR ŞIIRI

23 Cemaziyelevvel 1290/19 Temmuz 1873 tarihinde Diyarbekir-Hani'nin Derikam mahallesinde dünyaya gelmiştir.

Aynı kasabada müderris ve Nakşibendi-Hâlidî meşayihinden olan dayısı şeyh Mâruf Efendi'den ve başka müderrislerden mebâdi-yi ulûmu bi't-tahsil ikmâl-i nüsah ederek, Balıklı Camii imamı Molla M. Zeki Efendi'den icâzetnâme almıştır.

Evvelâ analisanları olan Kürtçe ve Zazaca dışında Arapça, Türkçe ve Farsça öğrenmiş, sonradan iyi derecede Fransızca öğrenmiştir.

Diyarbekir'de, Ergani'de muallimlik ve müderrislik yapmıştır. İttihat-Terakki idaresini eleştiren 'Mevlid-i Hürriyet' adlı bir risâlesi vardır. Bir ara okuyup diploma aldığı Hani Rüşdiye mektebinde Ziya Gökalp'in devre arkadaşı olmuş, Ziya Gökalp'in daha sonraki dönemlerde geçirdiği fikri/akidevi değişikliklerde onunla tartışmalara da girmiştir.

Şeyh Said hadisesi akabinde tevkif edilmiş ve Şeyh Said ile birlikte idâm edilmiştir. Diyarbekirde hapishanede iken arkadaşlarına yazdığı bir mektupta şu şiir yer almıştır:

گرچه انظار احبّادن داخی دور اولمشز رحمت مولی يه ياقلاشمقله مسرور اولمشز بو دنياده مفلس و خراب خانه اولدقسه ده بو خرابات ايله بز معنيده معمور اولمشز قول بزی ظلماً مجازات ايتسه پروا ايتميز شبهه مز يوقدر كه عند الله ده مأجور اولمشز اهل حقّز قورقمايزاعداميدن بر داريدن چونكه تأييد الهی ايله منصور اولمشز صالحم اهل صلاحم دينه جان قيلدم فدا لطف حقّله تشنگانه آب كوثر اولمشز

Gerçi enzâr-ı ahibbâdan dahi dûr olmuşuz

Rahmet-i Mevla’ya yaklaşmakla mesrur olmuşuz

Bu dünyada müflis u harâb-hâne olduksa da

Bu harâbât ile biz, ma’nada ma’mûr olmuşuz

Kul bizi zulmen mücâzât etse pervâ etmeyiz

Şüphemiz yoktur ki, İndellah’da me’cûr olmuşuz

Ehl-i Hakk’ız korkmayız i’dâmîden berdârîden

Çünki, te’yîd-i İlâhî ile mansûr olmuşuz

Sâlihim, ehl-i salâhım Dîn’e cân kıldım fedâ

Lutf-i Hâkk’la teşnegâna âb-ı Kevser olmuşuz.

(Kaynak: Şefik Korkusuz, Arşiv Belgelerinde Diyarbekir Uleması, İstanbul, 1996)

• Hanili-Salih-efendi-Şiir
• Şeyh-said