KÜRT BEDIRHAN PAŞA İLE ALAKALI BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞIVINDEKI BAZI BELGELER

Kürt Bedirhan Paşa İle Alakalı Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki Bazı Belgeler

BOA

A.MKT

55/9

27/Za/1262

Erzurum Vâlisine

Cizre mütesellimi Bedirhan Bey mugâyır-ı rızâ-yı âlî bu kere onbinden mütecâviz kürd askeri ile Erzurum eyâletine tâbi Hakkâri sancağında kâin Nastûrî reâyasından Nahûbî ve tepârî aşiretleri üzerine hareket ve hücum birle hayli nüfusun katl ve idâmına ictisâr eylemiş olduğu atûfetlu Musul vâlisi hazretleri cânibinden bâ tahrîrât inhâ ve iş’âr olunmuş olup nezd-i devletlerinde muhtâc-ı târif ve beyân olmadığı üzere şu asr-ı ma’delethasr-ı âlîde memâlik-i mahrûse-i hazret-i şâhânenin böyle b ir mahallinde ol rütbe nüfus-ı beşeriyenin vukû’-ı katl ve idâmı bi’l-vücûh saltanat-ı seniyyenin rızâ-yı âlîsine mugâyır ve mîr-i merkûmun öyle bir tarafdan adâlet-i ce’aliye gösterip diğer cânibden maiyetinde bulunan güruh-i mekrûhu keennehu mâl-ı ganâim ile doyurmak içün olvechile harekâta cür’eti tahdîş-i ezhâna bâdî bir keyfiyeti- müteellime idüğü bedîhî ve zâhir bulunmak cihetiyle artık bunun üzerine merkûm hakkında tedâbir-i latîfe ve te’mîniyye icrâsından sarf-ı nazarla bir an evvel ol havâlîden izâle ve def’-i vücûdu ne makûle esbâba mütevakkıf ise ol sûretin bi’l-mütalaâ ifâsı mertebe-i vücûbda göründüğüne ve sâye-i muvaffakiyetvâye-i hazret-i Zillullahîde Anadolu ordu-yı hümayunu müşîri atûfetlu Osman Paşa hazretleri ashâb-ı ru’yet ve dirâyetden ve zât-ı vâlâlarıyla Musul ve Sivas ve Diyarbekir vâlileri atûfetlu paşalar hazerâtı dahi bütün müntehab ve mücerreb vüzerâ-yı izâm-ı devlet-i ‘aliyyeden olarak el-hâletu hazihi me’murca ol havâli her vakitden ziyâde mâmûr ve zât-ı vâlâlarıyla müşârunileyhim hazerâtı bi’l-ittifâk bu maddenin imkân ve çâresini düşünüp kararlaştırdıktan sonra Biavnihi’l-Kerîm kuvve-i kudsiyye-i cenâb-ı cihândârî berekâtıyla hülâsa-i âsâr-ı fi’liyyesi merkûmun zevâlini intâc eyleyeceği şekk ve zandan dûr idüğüne binâen bu bâbta müşârunileyh Osman Paşa hazretlerine me’muriyet-i hafiye i’tâ ve husus-ı mezkûr hakkında mukaddemâ Sivas vâlisi müşârunileyhe Es’ad Paşa hazretleriyle ordu-yı hümayun-ı mezkûr reis-i erkânı saâdetlu Ferîk İsmail Paşa taraflarından takdim olunup derdest bulunan evrâkın birer kıt’a sûretlerinin bi’l-ihrâc taraflarına irsâl ve ümerâsıyla müşârunileyh İsmail Paşa’nın mukaddemki ifâdesine nazaran merkûmun indifâ’-ı gâilesinin mevsim-i teşebbüs ve icrâsı nisan evâili olmak lâzım geldiğinden keyfiyeti ol vakitden evvelce zâten bi’l-etrâf ve kemâl-i ehemmiyetle ve icâb ve iktizâsına göre zât-ı vâlalarıyla müşârunileyhim hazerâtı beynlerinde dahi mükâtebe ve muhâbere birle mîr-i merkûmun ber minvâl-i muharrer def’-i gâilesinin esbâbı neye mütevakkıfdır. Ve mevsim-i icrâsı ne vakitdir. Ve izâle-i vücûduyla oralarınyed-i mefsedetinden tahlisine ordu-yı hümayun-ı mezkûrun asâkir-i mevcûdesi kâfî midirve daha asker sevkine ihtiyâc var mıdır, ve’l-hâsıl sûret-i suhûleti nedir? Buralarını noksansız olmak üzere kararlaştırıp fezleke-i mütalaalarıyla keyfiyet-i icrâiyyesinin bu tarafa beyân eylemek üzere ordu-yı mezkûr müşîri müşârunileyh cânibine bildirilmesi hususunun zât-ı vâlâlarıyla müşârunileyhim hazerâtı taraflarına mahremâne olarak tavsiye ve inbâ’ olunması sûretleri beyne’l-vükelâ tezekkür ve tensib olunarak keyfiyet hâk-i pâ-yı hümayun-ı cenâb-ı mülûkâneden lede’l-isti’zân ol vechile icrâ-yı iktizâsı hususuna irâde-i isâbetâde-i hazret-i pâdişâhî müteallik ve şerefsudûr buyurularak mucebince zikrolunan sûretlerin irsâliyle berâber keyfiyet taraf-ı senâverîden bâ tahrîrât-ı hafiyye müşârunileyhim hazerâtı câniblerine tahkiye ve iş’âr ve suver-i mezkûrenin bir takımı dahi leffen savb-ı vâlâlarına ba’s ve tesyâr kılınmış olmağla zât-ı atûfîleri dahi şîme-i dakâyikdâne ve mehâmm-ı âşinâi-yi dustûrîleri üzere maslahatın zîr u bâlâ ve derece-i ehemmiyet ve i’tinâsının derpîş ve mülahaza ve suver-i mersûle-i mezkûrenin kıraat ve mütalaa ve icâbına göre keyfiyetin müşârunileyhim hazerâtı ile dahi muhâbere ve mükâtebesiyle mîr-i merkûmun şu ahvâl-i hâzırasına nazaran ber minvâl-i muharrer ol havâliden izâle-i vücûduyla indifâ’-ı gâilesi ne sûret ve esbâba menût ve ne mikdâr kuvve-i askeriye sevk ve isti’mâline mütevakkıf ve merbût olduğu ve bunun icraât-ı fi’liyesine hangi vakit ve mevsimde teşebbüs ve ibtidâr olunmak lâzım geleceği keyfiyetinin bi’l-etrâf ve bilâ noksan müşîr-i müşârunileyh cânibine beyân ve iş’ârına himmetle zât-ı atûfîlerinden me’mûl ve muntazar olan âsâr-ı bergüzde-i ru’yet ve fetâneti bu bâbta dahi ibrâz ve izhâra sarf-ı yârâ-yı liyâkat ve livâ-yı mezbûrun hasbe’l-icâb Erzurum eyâletinden ifrâz ve Musul’a ilhâkından dolayı eyâletçe icâbının icrâsına mübâderet buyurmaları siyâkında mahremâne olarak mahsûsan işbu kâime

Bu fıkra dahi bu hâlde icâb etmez gibidir. Öyledir.     

A.MKT.MHM

2/61

17/B/1263

Diyârbekir Vâlisine

Cizre mütesellimi Bedirhan Bey’in cem’iyyet-i hâzıra-i bâğiyânesinin tefrîk ve tağyîriyle kendisi hâl-i yeis ve fütûrda bırakılmak ümîdiyle mu’tekad ve mu’temedi olan Meşâyih-i Hâlidiyyeye nush u pendi hâvî tarafı vâlâlarından ne vechile tahrîrât gönderilmiş ve mîr-i merkûm teşebbüs-i dâmen-i afv vü emân olunur ise kendüleriyle mürîdânı olan ahâlinin yüz çevirecekleri içün meşâyih-i merkûme taraflarından cevâb-ı kat’î verilmiş olduğu ve mezkûr tahrîrât sûretiyle tercümesinin gönderildiği ifâdesine dâir tevârüd eden tahrîrât-ı behiyyeleri misâl-i vâfir rehîn-i ittılâ’-ı senâverî olmuş ve makâl-i iş’âr-ı vâlâlarıyla ve sâir vukûbulan istihbârâta nazaran bu aralık merkûmla avanesi beynine bütün bütün teferruka düşmüş olduğuna ve bu dahi eser-i muvaffakiyet-i hazret-i pâdişâhînin âcilen zuhuruna delâlet eylediğine binâen tahrîrât-ı mezkûre ile evrâk-ı mezkûre hâk-i pâ-yı hümayun-ı hazret-i mülûkâneye bi’t-takdîm meşmûl-i nazar-ı şevket-i eser-i cenâb-ı tâcdârî buyurulmuş olmağla dirâyet ve me’mûriyet-i atûfîleri icâbınca bundan böyle dahi iktizâsına göre merkûmun bu misillu tefrika-i cem’iyyetine bâdî olacak keyfiyetin icrâsıyla kendüye dâir ahz olunacak havâdisin iş’ârı hususuna himmet buyurmaları siyâkında kâime.

Bedirhan Paşa’nın Girit’ten Göderdiği Bir Arîza

Atûfetlu Efendim Hazretleri,

Muhât-ı ‘ilm-i ‘âlî-yi mun’imâneleri buyurulduğu vechile akdemce maâş-ı bendegânemin  mâh be mâh tesviyesini âmir iki kıt’a emirnâme-i sâmi-yi hazret-i vekâletpenâhî vâsıl-ı dest-i ta’zîm buyuruldukda Girit vâlisi devletlu paşa hazretlerine hitâben olan emirnâme-i Sâmîleri müşîr-i müşârunileyh hazretlerine lede’t-takdîm mucebince müşârunileyh hazretleri dahi Bedirhân Paşa’nın maâşını mâh be mâh tesviyesini, fakat ba’zı husûsât-ı lâzime vâki’ olur ise maâşı tevkîf olunsun deyu Kandiye Kâimakâmı saâdetlu paşa hazretleri bendelerine bir kıt’a emirnâme-i müşîrâneleri ısdâr buyurmuşlar ise de çâkerleri kâimakâm-ı mumaileyhden maâş istediğimde husûsât-ı lâzime vukûunda maâş-ı bendegâne tevkîf ve te’hîr olunsun deyu emr-i müşîrî var cevâb buyururlar. Halbuki, husûsât-ı lâzime dahi müteselsilen tükenmeyib şöyleki, kâh müşîr-i müşârunileyh hazretleri bi’l-îcâb para taleb, kâh husûsât-ı sâireye sarf olunub ve öyle olduğu hâlde maâş-ı çâkerânem mâh be mâh kılınmayıb pesmânde-i te’hîr ve ta’vîk olduğu sûretde ve kesret-i nüfûs sâhibi olduğum tafsîle hâcet kalmayıb ve maâş-ı mezkûrdan başka bir irâdım olmadığı derkâr, çünki, sâye-i şâhânede Kürdistan’da kazandığım cüz’î ve küllî her ne ise tükenmiştir. Bu kere maâş-ı çâkerânem mâh be mâh sarf olunmadığı hâlde aşırı zahmetkeş olacağım bedîdâr ve zahmet olmaklığım merhamet ve şefkat-i mun’imânelerine muğâyir olduğu asla şübhem olmayıb ve husûs-i mezkûrdan başka bu sene-i mübârekede ba’zı husûsâtdan meşakkatkeş olduğum dahi hâk-i pâ-yı ‘âlî-yi mun’imânelerine arz ve inhâ kılınmıştır. Mâlûm-i ‘ilm-i ‘âlîleri buyuruldu. Bahr-i eltâf-ı bîpâyânları temevvücüyle mültemisân-ı çâkerânemin kâffesine çâresâz yahud çâkerleri bizzât hâk-i pâ-yı ‘âlîlerine gelib çâkerlerini buradan başka mahalle nakl buyurmaları  bâbında ve kâtıba-i hâlde emr u fermân hazret-i men lehu’l-emrindir.

Fi 1 Za Sene 1277

Mühür: Bedirhân  

Latin Harflerine Aktaran: Müfid Yüksel

• kürt-bedirhan-paşa
• osmanlı-arşivleri