Gazali'nin  Kabri Sahipsiz

H24 | Felsefe

Büyük Ä°slam âlimi Ä°mam Gazâlî’nin Ä°ran’daki metruk mezar yeri sahip çıkılmayı bekliyor

Felsefeye yönelik yazıları ve tasavvufa damga vuran düÅŸünceleri yüzlerce yıldır, DoÄŸu ve Batı dünyasında tartışılan ve kitapları hala büyük ilgi gören Gazâlî’nin mezarının bulunduÄŸu yerdeki bakımsızlık ve ilgisizlik sevenlerini üzüyor.

Büyük Ä°slam alimi Ä°mam Gazali'nin Ä°ran'daki metruk mezar yeri sahip çıkılmayı bekliyor Ä°slam dünyasının büyük alimlerinden Ä°mam Gazali’nin 1995’te bulunan mezar yeri, aradan 26 yıl geçmesine raÄŸmen onarılmadı.

Ä°slami ilimler, tasavvuf ve ahlaki konularda yazdığı kitaplarla büyük üne kavuÅŸan ve dönemin en meÅŸhur eÄŸitim kurumu BaÄŸdat Nizamiye Medresesi’nin rektörü olan Gazali, vefatının 910. yılında yad ediliyor. Büyük Ä°slam alimi Gazali, dünyanın birçok bölgesindeki Müslümanlar tarafından anılırken, Ä°ran’ın tarihi Tus ÅŸehrinde 1995’te bulunan mezar yeri kaderine terk edilmiÅŸ durumda.

Tur rehberi ve bölge sakinlerinden Ali Rahimi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, birçok ülkeden Müslümanların Gazali’yi görmek için geldiÄŸini aktararak, “Özellikle Gazali’yi görmek için Türkiye ve Pakistan’dan gelenler oluyor.

Gazali’yi çok seviyorlar ve kendileri için imam görüyorlar.” diye konuÅŸtu. Ä°ran’daki Sünni alimlerden Abdulaziz Selimi de Gazali ve diÄŸer Sünni alimler ile devlet adamlarının mezar yerinin bakımsızlığına tepki göstererek, “Sahip çıkılmayan bir tek Gazali’nin mezarı deÄŸil. Selçuklu devrindeki büyük devlet adamlarının hepsi bu durumda.

Nizamiye medreselerini kuran ve Siyasetname adlı eserin yazarı Nizamülmülk’ün Ä°sfahan’daki mezarı da aynı ÅŸekilde.

Gazali’yi Ehl-i Beyt karşıtı gösterme eÄŸilimi var.” görüÅŸlerini paylaÅŸtı. Ä°ran Kültürel Miras, El Sanatları ve Turizm Bakanlığı Tus Ä°lçe Müdürü Ebulfazl Mükerremi ise mezar yerinin onarımıyla ilgili 3 yıl önce devlet medyasında yer alan açıklamasında, “Gazali’ye ait mezar tarihi Tus ÅŸehri sınırları içinde olduÄŸu için buradaki her türlü çalışma tarihi dokusuna ve önemine uygun yapılmalıdır.

Konuyla ilgili projenin deÄŸerlendirmelerin ardından kısa sürede neticelenmesini bekliyoruz.” ifadelerini kullanmıştı. Aynı bölgede Gazali’ye nispet edilen baÅŸka bir mezar bulunuyor Gazali’ye ait mezar yerinin metruk halde bırakılması ve sahip çıkılmamasının nedenlerinden birinin büyük Ä°slam alimine nispet edilen baÅŸka mezar yerinin olduÄŸu iddia ediliyor.

Gazali’ye ait olduÄŸu öne sürülen kabirlerden biri tarihi Tus ÅŸehrinin güneybatısındaki beÅŸinci ve en tanınmış Abbasi halifesi Harun ReÅŸid (766-809) anısına 14. yüzyılda yapılan Haruniye Kümbeti’nin bahçesinde yer alıyor. Bazı tarihçiler ve gezginler buradaki kabrin Gazali’ye ait olduÄŸunu belirtiyor.

Haruniye Kümbeti’nin Gazali tarafından yaptırıldığı, medrese olarak kullanıldığı ve vefatının ardından da Ä°slam aliminin bu yapının içine gömüldüÄŸüne dair de rivayetler bulunması nedeniyle Haruniye’yi Gazali’nin türbesi olarak kabul edenler de var.

Ä°kinci mezar yeri ise tarihi Tus ÅŸehrinin kuzeydoÄŸusunda 1995 yılında Sefalkan Mezarlığı alanında yapılan arkeolojik kazılarda bulundu ve Gazali’nin gerçek kabrinin 2 katlı bu yerde olduÄŸu belirtilerek tabela asıldı. Gazali ile ilgili araÅŸtırmalar yapan konunun uzmanları, Sünni alimler ve Ä°ranlı yetkililer Haruniye’nin avlusundaki yerin anıt mezar olduÄŸunu ancak yeni bulunan metruk yerin ise Ä°slam aliminin gerçek mezarı olduÄŸunu ifade ediyor.

Metruk haldeki 2 katlı yeni mezar yerinde daha önce türbe olduÄŸu ve MoÄŸol istilasının ardından yıkıldığı için buranın unutulduÄŸu ve Gazali’ye ait mezar taşının da Haruniye’ye götürüldüÄŸü naklediliyor.

26 yıl önce tespit edilen mezar yerinde Gazali, eÅŸi ve çocuklarına ait olduÄŸu kabul edilen 5 kabir bulunuyor. Mezar yerinin yapımında kullanılan tuÄŸlalar ve kerpiçler de buranın eskiden türbe olduÄŸu ve MoÄŸol istilasında yıkıldığı yönündeki görüÅŸü destekliyor.

Tus Tarihi ve Kültürel Miras Alanı Sorumlusu Ä°hsan Zührevendi Ä°ran devlet medyasında yer alan açıklamasında konuyla ilgili ÅŸu bilgileri paylaÅŸtı: “Gazali’nin mezar yerinin bulunmasından önce Haruniye’de onun hatırına bir anıt mezar yapılmıştı.

1995 yılında Sefalkan Mezarlığı alanında yapılan arkeolojik kazılarda Ä°mam Muhammed Gazali’ye atfedilen bu mezar yeri bulundu.” Arkeolog ve araÅŸtırmacı Receb Ali Libafhaniki de “Haruniye mimari özellikleri açısından 8. asra ait. Ruzbehan Hunci adlı tarihçinin tarif ettiÄŸi türbe Haruniye’den daha küçüktür. Kabrin Haruniye avlusunda olduÄŸuna dair iddialar ÅŸüpheli.” görüÅŸlerini dile getirdi.

Haruniye’nin Sünnilerin ilim öÄŸrendiÄŸi medrese olduÄŸunu aktaran tur rehberi Rahimi, “Buranın önceden Gazali’ye ait olduÄŸu ve MoÄŸollar tarafından yıkıldığını belirtiliyor.

Daha sonra Gazali’nin anısına Ehli Sünnet’in ilim kurumu olarak yapıyorlar. Haruniye’de Gazali’ye ait bir anıt mezar var. Gerçek mezarı ise Firdevsi Türbesi’nin sol tarafında (yeni bulunan yerde).” bilgilerini paylaÅŸtı.

• Firdevsi
• Ä°mam-Gazali
• iranda-deprem
• felsefe
• islam