Ä°KÄ°NCÄ° NEVAH VE FÄ°NÄ°KELÄ° GEMÄ°CÄ°LER

H24 /  MAKALE/

Metin HASIRCI 

  Nehav bu kanalı en uygun ÅŸekilde olmak ÅŸartıyla bir az daha geniÅŸletmeye çalıştı. Bu çalışmaları yaparken, hayli sayıda amele hayatını kaybetmiÅŸ idi. Bu dur um Nehav’ı tasavvurundan vazgeçiÅŸe götürdü. Kana lın geniÅŸletme iÅŸlemini durdurdu. Anlatıldığına göre: Nehav,daha evvel bu hususda kahine danışmış,buna aldığı cevap, kanalın Mısırlılardan ziyade barbarlara yarayacağı olmuÅŸtur. Bu iÅŸten vazgeçince Nehav,keÅŸ ifler meselesine eÄŸilmeye karar vermiÅŸtir. Bu maksa da muvaffak olabilmek için Finikeli gemiciler, göndermiÅŸ, Afrikayı güneyden dolaÅŸarak, Bahr-i Sefid yoluyl a Mısır’a dönmelerini emretmiÅŸtir.

Finikeli gemiciler, Afrika sahillerinde üç sene süren keÅŸfiyatta; gemileri nin pek küçük olması fazla yiyecek almaya müsaid deÄŸildi.Busebepten dolayı erzakları azaldığı zaman müsaid bir yere çıkıyorlar, orada buÄŸday dahil bazı ÅŸey ler ekiyor, onların hasat zamanı gelince hasatı yapıp keÅŸf için yola çıkıyorlar, yine erzak azaldığında aynı sistemi tekrar ediyorlar idi. Bundan dolayı sefer üç sene sürmüÅŸtü.

Sonunda Cebel-i Tarık boÄŸazı yoluyla Mısır’a dönebilmiÅŸlerdi. Finikeliler’in Mısır’a avdetleri nde güneÅŸi daima sollarında bırakarak seyahat ettik lerini,daha sonraları da,güneÅŸin saÄŸ taraflarında kald ığını rivayet etmiÅŸlerdir. Fakat bu seyahat, Heredot’d a; kesretle karşılaşılan tesadüfle ileri sürülen bir efsaneden baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildir. Aprossiyes ve Amoniyes: 2. Nehav’dan sonra yerine Aprosiyes geçmiÅŸtir.

Aprossiyes, Trablusgarp’taki Yunanilere karşı bir ordu göndermiÅŸ,ancak maÄŸluben ricat etmiÅŸlerdi. DüÅŸman ordusu karşısında firar ede n askerler,hükümdarlarının kendilerini bilhassa böyler bir hale düÅŸmüÅŸ görmek için yolladıkları görüÅŸüne saplanmışlardı.

O,zamanlar Aprossiyes’in sarayında, Amaziyes adıyla bir general vardı ki,büyük bir ÅŸöhret sahibi olup, bu ÅŸöhreti mahareti sayesindeydi. Aprossiye,asi askerleri teskine bu general Amaziyes ’i yollamıştı. Amaziyes askerlere meramını anlatırken askerlerin arasından biri, Amaziyes’in başına bir miÄŸfer giydirerek krallığını ilan etmiÅŸti. Bu kral oluÅŸu askerlerin hepsi alkışlara gark etmiÅŸti. Bu vaziyet karşısında Amaziyes, Aprossiyes’in üzerine yürüdü.

Bu üst üne geliÅŸi öÄŸrenen Aprossiyes, Amaziyes’i diri olarak kendisine getirmeleri için saray’ın adamlarından biri ni göndermiÅŸse de, Amaziyes hükümdarın yanına biz zat geleceÄŸini söylemiÅŸtir. Aprossiyes, bu cevabı geti ren adamının burun ve kulaklarını kestirtmiÅŸtir. Mısırlılar, bu davranıştan etkilenerek, Ameziyes’in ta rafını tercihe eÄŸilim göstermiÅŸlerdir.

Aprossiyes,ancak kendisini yabancı askerlerle müdafaa edebilmiÅŸtir. Fakat bu yabancı askeri kuvetler, Mısır askerlerine k arşı mukavemete güç yetirememiÅŸlerdir. Hepsi periÅŸan olmuÅŸtur. Bu arada da, Aprossiyes’de esir düÅŸmüÅŸtü. Amaziyes, Aprossiyes’i saraya getirerek bir müddet ülkeyi birlikte idare ettilerse de, Mısırlılar, Apros siyes’den nefret ettiklerinden birgün Amaziyes’in elinden kaptıkları Aprossiyes’i pekfeci bir ÅŸekilde boÄŸdular.

Amaziyes hükümdar olduktan sonra, Mısır’ın zenginli ÄŸini arttırmak için çokçalışmıştır. Mabedin giriÅŸinde, onbir metre yüksekliÄŸi,yedi metre geniÅŸliÄŸi olan pen be bir granit içine,latif bir mihrap oyulmuÅŸtu. Bu taşın ağırlığı 500bin kg.olup, Alahfenetin’deki taÅŸ ocaklarından çıkarılmış,taşı nakletmek için üçsene ikibin k ayıkçı çalıştırılmıştır.(118) Ameziyes, Mısır’ın ticari hayatının geliÅŸmesinede çok yardımcı olmuÅŸtur. Bunun içinde yunanilere, mürac aat etmiÅŸ, onlarla olan münasebetlerini pekdostane tutma yoluna gitmiÅŸti. O zamanlar Nil mansıplarında, Pelöz taraflarında birçok yunani yerleÅŸmiÅŸti. Amaziyes bunları Menfis ÅŸehrine getirmiÅŸtir. Yunanil er bu müsaadeden istifade ile,akın akın Mısır’a gelm iÅŸler, Nokaratis ÅŸehrini tesis etmiÅŸlerdir. Artık o tarih ten itibaren fırtınadan veya korsanlardan kaçan gemiler hep Nokrastis’e gelirlerdi. Yunaniler gittikçe Mısırın ÅŸehirlerinde çoÄŸalıyor, kendilerine evler ve mabet ler inÅŸa ediyorlardı. Ahali ise ecnebilere bu müsaade yi veren Ameziyes’e çok kızmaktaydı.

Buna inzimam en zevk ve safa içinde vakit öldürdüÄŸünden patlama yakınlaşıyordu. Dostlardan biri Ameziyes’e;“siz mevkinizi muhafaza etmenin yolunu bilmiyorsunuz! Hergün tahtınıza oturup, ahalinin iÅŸlerini görmelisiniz. O za man ahalide sizin onların iÅŸlerini hal yoluna koymaya çalıştığınızı anlamalılar ve hükümdarca davrandığını zı bileceklerdir.” Åžeklinde söylendiÄŸinde Amezeyis:B ir yay, ancak kullanılacağı zaman gerginleÅŸtirilir! Kullanıldıktan sonra, gevÅŸetilir. EÄŸer yay hep gergin kalırsa kopar. Bir insan daima gergin kalırsa, ya deli,olu r, ya da ahmak,olur. Bundan dolayı ben de vaktimi ba zen çalışarak bazen de, eÄŸlenerek geçiriyorum.” Cevabını vermiÅŸtir. Ameziyes’in düÅŸmanları kendisinin ifratını iddia ederl er,hükümdarlığını istemezlerdi.

Amezeyis buna da bir ders vermiÅŸtir: Ameziyes’in; altun bir leÄŸeni varmış,k endisi de dahil, bütün misafirleri bu leÄŸende yemekt en önce,ayaklarına yıkarlarmış. Ameziyes,günlerden birgün buleÄŸeni parça parça ettirmiÅŸ.Bu parçalarda n, bir mabut heykeli yaptırarak onlara ÅŸu sözleri söyl emiÅŸtir: “Bu perestiÅŸ (taptığınız) mabud,en adi iÅŸlerde kullanılan bir altun leÄŸen idi. Ä°ÅŸte bunun gibi bende,e frad-ı nas’dan bir adam idim. Åžimdi madem hükümda rınızım, banada hükümdara hürmet edildiÄŸi gibi hürm et etmelisiniz.”(119)

Mısır da Ä°raniler: 26.sülale Mısır’da müstakil yani baÄŸ ımsız olarak icray-ı hükümet eden son sülaledir. Bu s ıralarda Ä°ran hükümdarı Keyhüsrev ölmüÅŸ, yerine Kik los isimli biri geçmiÅŸti. Kiklos ile Ameziyes arasında bir ihtilaf çıkması heran kabildi. Ameziyes; Lidyalılar laittifak ederken, Keldanilere karşı hile ve desisekar bir tutum izlemiÅŸti. Kiklos ise; ahalinin cengaverliÄŸini galeyana getirmek için bahaneler arayışına çıkmıştı.

Fakat ahalinin efsanelere bağlı olan kuvvei tahliliyes i, Mısır ile İran arasında meydana gelen bir harbe bazı hikayeler icat etmekten geri kalmamışlardır.

Özetle, harbin esas sebeplerinden olmak üzere Kiklos’un, Ameziyes’den kızını evlenmek için istediÄŸini, Ameziyes’in de; kendi kızı yerine Apriyes’in kızını gönderdiÄŸin i,savaşın bundan dolayı çıktığını ifade ederler. Mısırlılar ise bu hali büsbütün baÅŸka bir ÅŸekilde iÅŸley erek, Kiklos’un Apriyes’in kızından dünya’ya geldiÄŸini,bundan dolayı veraset davasına kalkışarak Mısır üz erine taarruz ettiÄŸi ileri sürülür.

Fiemanillah.

• Ä°KÄ°NCÄ°-NEVAH-VE-FÄ°NÄ°KELÄ°-GEMÄ°CÄ°LER
• metin-hasırcı