H24/AÅŸiratlar/Beg Halid Cibranê
Hasenan aÅŸireti, DoÄŸu Anadolu'da bir aÅŸirettir.
MuÅŸ, Malazgirt,Varto, Hınıs, Dersim, Siverek Ovası, Kızıltepe - Mardin Ovası, Zap Bölgesinin yukarısı ve Ceylanpınar'a yakın Suriye topraklarında yaÅŸadıkları bilinmektedir.
HASENANLARIN KISA TARÄ°HÇESÄ°:
Ünlü Kürt tarihçi ve devlet adamı Bitlis Emiri Åžerafettin Han 1517 yılında yazdığı ÅžEREFNEME adlı eserinde Urfa Eyaletinden bahsederken burada 13 aÅŸiret olduÄŸunu söyler. Bu aÅŸiretler:
Mılli,
Åžeyhhanlu,
Torun,
Bamerianlı,
Åžekkaki,
Hasenanlı,
Üstad. Bediuzzaman Said-i Nursi Hutubattı sitte isimli eserinde Hesenan ve Heyderan isimli iki aÅŸiretten bahseder.
Bedevî aÅŸiretlerinden Hasenan aÅŸiretinin birbirine düÅŸman iki kabilesi varmış. Birbirinden, belki elli adamdan fazla öldürdükleri hâlde, Sipkan veya Hayderan aÅŸireti gibi bir kabile karşılarına çıktığı vakit, o iki düÅŸman taife, eski adâveti unutup, omuz omuza verip, o haricî aÅŸireti def edinceye kadar dahilî adâveti hatırlarına getirmezlerdi.
Ä°ÅŸte, ey mü’minler! Ehl-i imân aÅŸiretine karşı tecavüz vaziyetini almış ne kadar aÅŸiret hükmünde düÅŸmanlar olduÄŸunu bilir misiniz? Birbiri içindeki daireler gibi yüz daireden fazla vardır. Herbirisine karşı tesanüd ederek, el ele verip müdafaa vaziyeti almaya mecburken, onların hücumunu teshil etmek, onların harîm-i Ä°slâma girmeleri için kapıları açmak hükmünde olan garazkârâne tarafgirlik ve adâvetkârâne inat, hiçbir cihetle ehl-i imana yakışır mı?
O düÅŸman daireler, ehl-i dalâlet ve ilhaddan tut, tâ ehl-i küfrün âlemine, tâ dünyanın ehvâl ve mesâibine kadar, birbiri içinde size karşı zararlı bir vaziyet alan, birbiri arkasında size hiddet ve hırsla bakan, belki yetmiÅŸ nevî düÅŸmanlar var. Bütün bunlara karşı kuvvetli silâhın ve siperin ve kalen, uhuvvet-i Ä°slâmiyedir. Bu kale-i Ä°slâmiyeyi küçük adâvetlerle ve bahanelerle sarsmak, ne kadar hilâf-ı vicdan ve ne kadar hilâf-ı maslahat-ı Ä°slâmiye olduÄŸunu bil, ayıl.
çemkanlı,
Cemaldinlu,
Åžerkanlu,
Selifanlu,
Berazi,
Aukyanlu.Fırat nehrinin batısındaki aşiretler ve yaşadıkları yerleri tanıtırken Heseni(Hasenan) aşiretinden bahseder. Bu aşiretlerin yaşadıkları yerler hakkında bilgi verdikten sonra şu ifadeleri kullanır:
Bütün bu kabileler yerleÅŸik bir hayat sürerler ve tarımla uÄŸraşırlar. Aralarında bazıları müslümandır[1].
Bu yüzden HASENANLARIN anayurdu tam olarak belli deÄŸildir. Ancak Hasenan AÅŸireti mensuplarının bir kısmı 1800'lü yıllardan sonra Osmanlı - Rus savaÅŸlarından ve ekonomik sebeplerden dolayı Siverek Ovası, Kızıltepe-Mardin Ovası ve Ceylanpınar'a yakın Suriye topraklarına giderek buralarda yerleÅŸmiÅŸlerdir.
Elimizdeki belgelerden ve dilden dile anlatılagelen olaylardan anlaşıldığına göre Tarih boyunca Hasenan aÅŸireti Mezopotamya çevresini mekân olarak seçmiÅŸtir. AÅŸiret Bazı olaÄŸanüstü dönemlerde Ankara, Konya, Adana, Kayseri gibi Orta Anadolu ve DoÄŸu Akdeniz illerine mecburi olarak iskâna tabi tutulmuÅŸlar. Fakat ÅŸartlar olaÄŸan duruma geldiÄŸinde tekrar Mezopotamya ve Serhat memleketlerine geri dönmüÅŸlerdir.
1800lü yılların baÅŸlarına kadar olan dönem ile ilgili Bitlis Emiri Åžerefhanın Åžerefnamesinde verilen bilgilerden baÅŸka elimizde herhangi bir belge olmadığından, bu döneme kadar olan kısım sadece aile büyüklerinin anlatımına dayanır. 1800 lü yılların ilk çeyreÄŸinde Osmanlı belgelerinde, Hacı Mahmut un oÄŸlu Ömer aÄŸanın Malazgirt Mütesellimi(Yönetici) olduÄŸu yazılıdır. Ömer AÄŸa Malazgirtte Osmanlı devleti adına Malazgirt ve çevresini yönetiyordu. Devlet adına vergi topluyor ve karşılığında bu vergilerden pay alıyordu.
1828-1829 Osmanlı- Rus savaşı, 1853-1856 kırım savaşı ve 1877-78(93 Harbi) Osmanlı - Rus savaÅŸlarında Kürtlerin Büyük çoÄŸunluÄŸu Osmanlı ordusu içerisinde Ruslara karşı savaÅŸmıştı. Osmanlı Devletinin Ruslar ile yapmış olduÄŸu bütün savaÅŸlarda Hasenanlar, o dönemde Ä°slam devletini temsil eden Osmanlı ordusu içerisinde savaÅŸa katılmıştı.
Bu savaÅŸlarda Kürt birliklerinin büyük bir kısmını, Hacı Mahmut’un oÄŸlu olan Ömer AÄŸanın çocukları DerviÅŸ Bey ile Rızga AÄŸa komuta etmekteydi. 1829 yılında Osmanlı ordusu Köprüköy’de yenilince Rusların MuÅŸ ve çevresine girmesini engellemek yine bu kuvvetlerin yardımıyla olmuÅŸtu. Rus subayı avyarovun kaleme aldığı raporda, savaÅŸta Hasenanlı reisi Ömer AÄŸanın ağır yaralandığı yazılmaktadır.
Mala Ömer ailesinden olan Rizayê Xêlid üzerinde bir ezgi ve ağıt dillerde yüzyıllardır okunmaktadır.
Bu olaylar devam ederken 1877-78 (93 Harbi) Osmanlı-Rus savaşı baÅŸladı. Bu savaÅŸta Hasenanlar ve Hayderanlar Rusların cazip tekliflerini kabul etmeyerek Osmanlı ordusu içerisinde savaÅŸa katılmışlardı. Bu savaÅŸta Rus ordusu Kars-Ardahan-Erzurum ve çevresini iÅŸgal ederken, Hasenan ve Hayderanların desteÄŸiyle Malazgirt Patnos MuÅŸ çevresinde Rus orduları maÄŸlup edilir ve ilerlemeleri durdurulur. Bu dönemde Her iki aÅŸiret üzerinde NakÅŸibendî tarikatının[2] etkisi oldukça belirgindi. Bundan dolayı cihad ruhu geliÅŸmiÅŸti ve rusların çok cazip olan tekliflerini kolayca rededebilmiÅŸlerdi.
Bu savaÅŸlar sırasında AÅŸiret içerisinde güneye doÄŸru yeni bir göç dalgası baÅŸladı. Halk arasında bu göç 1. Muhaciri olarak bilinir. (2. Muharici ise birinci dünya savaşı sırasında meydana gelir.)
1891 yılında ikinci Abdülhamid'in Hamidiye alaylarını teÅŸkil etmesi ile Hasenanlar bu alaylara en fazla raÄŸbet eden aÅŸiretlerin başında gelir. Bu dönemde Hesenanların kendi aralarındaki çatışmaları baÅŸ gösterir. ÅžewéÅŸiler, Farızi'ler ve Ömerilerle uzun süre çatışma halinde olur. Daha sonra Bunlar birleÅŸerek kendi amca çocukları olan ve Mala dayı olarak bilinen Muhammed'in çocuklarını ortadan kaldırmak isterler. Muhammed'in çocukları ÅžewéÅŸi aÄŸalarından olan Baba beye sığınarak korunurlar.
1907-1908 yıllarında Ä°ttihat ve Terakki Cemiyetinin etkisindeki meclis, hamidiye alaylarını dağıtmak isteyince Fethullah Bey, Rıza Bey, Miralay Halit Bey baÅŸta olmak üzere birçok aÅŸiret ileri gelenleri buna karşı çıkar ve kısa süreli bir baÅŸkaldırı yaÅŸanır. Ermenilere zülüm ettiÄŸi gerekçesiyle Rıza Bey yakalanarak MuÅŸ'ta hapse atılır ve burada Ermeni patriÄŸi tarafından zehirlenerek ÅŸehit edilir. Fethullah Beyin emrindeki hamidiye alayları ise dağıtılır. 1912 yılında Hasenanlıların oluÅŸturduÄŸu hamidiye alayları Halit Bey Kumandasında birleÅŸtirilir. ve Halit Beye Miralay(Albay)rütbesi verilir. bu alay Yaklaşık 3000 kiÅŸilik bir güç halini alır.
1914 yılında baÅŸlayan Birinci dünya savaşında Hasenanlar Osmanlı Ordusu saflarında Miralay Halit Bey komutasında savaÅŸa katılır. Bu savaÅŸta Rus ordularını Ä°ran içlerine kadar püskürterek Tebriz ve Mehabad'ı alan birliklerin dörtte birini Hasenanlar oluÅŸturuyordu.1915 yılında Ä°ran’dan dönen Hasenan birlikleri Malazgirt ve Kılıç gediÄŸi savaÅŸlarında Ruslarla savaşır ve çok sayıda ÅŸehit verirler.(Halit beyin kardeÅŸi TAHÄ°R burada ÅŸehit olmuÅŸtur)
Bu savaÅŸlardan sonra Bir göç dalgası daha baÅŸlar. Buna 2. Muhaciri denir. Bu göç sırasında birçok kiÅŸi Mardin, Urfa, Kızıltepe, Ceylanpınar ve Suriye’ye gider ve orada yerleÅŸir. Bu göç sırasında Ruslar ile görüÅŸtüÄŸü gerekçesiyle, Fethullah Bey 1918 yılında Urfaʹnın CULMAN beldesine sürgün edilir ve burada vefat eder. Bugün Buralarda yaÅŸayan bazı aileler ÅŸunlardır:
Mardin-Kızıltepe-Dikmen(HeÅŸeriye) ErtaÅŸlar olarak bilinen Bışaré Davolar.
Ceylanpınar Cırcıp bölgesi Yukarı TaÅŸyalak (Cellobello) Köyü ve Yüksek Tepe (Hırbettez) köyü, Mardin Ömerli beldesi ve MahmutÅŸah köyleri vs.
1925 yılında Åžeyh Sait isyanına katılan aÅŸiretin ileri gelenlerinin bir kısmı Ä°rana geçer. bir kısmı 1934 yılına kadar ülkenin deÄŸiÅŸik yerlerine sürgün hayatı yaÅŸar. 1927-1930 yıllarında süren aÄŸrı ayaklanmalarına Hasenanların bir kısmı katılır. Katılan aÅŸiret ileri gelenleri arasında Ferzende Bey, Fethullah beyin oÄŸlu Sévdin bey, Seyithané Usıbé Seydo, Fesih bey gibi tanınmış ÅŸahsiyetler yer alır.
Bugün aÅŸiret üyelerinin büyük kısmı Malazgirt, Bulanık, Varto, Ahlât, MuÅŸ, Muradiye, Kızıltepe, Mardin, Siverek çevresinde yaÅŸamaktadır. Sadece MuÅŸ ili sınırları içinde sayıları 30 bin civarında olduÄŸu tahmin edilmektedir.
Tunç Türkiye’de Tutuklu Casus Sayısını Açıkladı
Kerimandan Ebrar’lara Sevinin Başlar Yüksekte 
Van gölü’nde Kayı Tamgalı Haç Taşlar 
Şüheda Sadakat Vefat Etti 
Yrp’de Cumhur İttifakı Depremleri 
Diyanet: Seccadenin Kutsiyeti Yok
