FAİZ

H24/ MAKALE | Mehmet Sait ŞİMŞEK

Merkez Bankasının her faizi indirmesi veya yükseltmesi tartışmalar yapılmakta, tabi İslam’ın faizi yasaklaması meselesine de değinenler olmaktadır.

Faizle ilgili güncel tartışmaların dışında bir-iki hususa dikkat çekmek istiyorum: Kur’an-ı Kerim bireyi ilgilendiren hükümlerin yanında toplumsal meselelerle ilgili hükümlerden de söz etmektedir. Ancak toplumsal meselelerle ilgili hükümler köşe taşı mesabesinde hükümlerdir. Aradaki boşluklar müçtehitler tarafından doldurulur. Sözünü ettiğimiz bu içtihatlar evrensel değil tarihseldir. Zamanla müçtehitler azalmış ve mukallitler çoğalınca içtihatlar evrenselmiş gibi algılanmaya başlanmış hata bazıları onları nasların üzerinde gibi görmeye başlamışlardır.

Faizin yasaklanması ekonomiye dair köşe taşı mesabesindeki hükümlerdendir ve günümüzde inandığı gibi yaşamak isteyenlerin en çok karşılaştığı problemlerden biridir. Devlet çiftçilere düşük faizli kredi verir, faiz haram diye istifade edemez. Ev, traktör veya araba alacaktır elindeki para buna yetmez krediye ihtiyaç duyar alamaz. Belki ödeyeceği faiz oturduğu evin kirasından çok daha azdır ama alamaz.

Almanya’da bir cemaatin mekânına gittim. O yörede ev sahibi olamayan ve kirada oturanlar onlar. Devlet evi olmayıp ev alacaklara uzun vadeli ve düşük faizli kredi veriyor. Aralarından bazıları kredi taksitlerinin verilen kiralardan daha az olduğunu söylüyordu. Gençlik dönemlerimde vaaz verdiğim caminin cemaatinden bir banka müdürü vardı. Israr etti çayını içmek için makam odasına gittim. İkimizin tanıdığı biri kapıdan göründü ama beni gördüğü için girmeye çekindi, müdür çağırdı çekine çekine girdi. Meğer önce de gelmiş ama müdür samimi arkadaşı için faizin haram olduğunu söyleyip geri göndermiş. Müdür benden destek bekliyor. Uzun uzun bir şeyler anlattıktan sonra müdüre “bu arkadaşımızım işini yürütebilmek için kredi çekmesi haram da senin bu bankanın müdürlüğünü yapman helal mi?”

Bir yakınım var çocukları ve damatları kredi aldılar mı ondan saklarlar. Ama yeri geldiğinde evde kutsal devletimiz edebiyatı gırla gider. 28 Şubat sürecinde bir yakınıyla Genel Kurmay Başkanından bahsediyorduk. “Tek bir Genel Kurmay Başkanımız var, aleyhinde konuşmayın” diyerek bağırıp çağırmıştı.

Eskiden dindarları çıkardıkları gazete ve dergilerde banka reklamları alınmazdı. İktidara geldiler bir kısmının mezhebi genişledi, almaya başladılar. İçki gibi faiz de aşamalı yasaklanmıştır ve faizin tamamen yasaklanması, yasaklarla ilgili Kur’an’da yer alan ve indiriliş sırası bakımından en son hükümdür.

Anlaşılan, ekonomik hayatla ilgili hüküm ve kurallar hâkim kılınmadan ve Müslümanlar inanç, ahlâk vs. gibi konularda belli bir düzeye gelmeden faiz yasaklanmamıştır. Bugün toplumumuz dâhil Müslüman toplumların hali ortadadır. Bildiğim kadarıyla Müslüman ekonomistler faizsiz bir ekonomi konusunda doyurucu çalışmalar yapmamışlardır.

Faizsiz finans kurumlar var. Yine de bu kurumlar şu andaki halleriyle belki İslami bir ekonomi için geçiş görevini yürütebilirler. Diğer yandan fakihlerin da mesele üzerinde çalışmaları gerekir.

Bilelim ki bu hükümler uygulansın diye Kur’an’da yer almıştır. Bu sebeple her Müslüman bu hükümlerin uygulanmasından sorumludur.

• faiz
• Mehmet-Şaid-Şimşek