BİR AYET BİR ANI

H24/Makale/Prof. Dr. Mehmet Sait Şimşek

İstanbul’da bir vakıf değişik İlahiyat Fakültelerinden bazı tefsir hocalarını davet etmişti. Aramızda 2-3 hadis akademisyeni de vardı.

Tartışmalı bir toplantı idi. Bir ayet veya konu ortaya atılıyor hocalar sırayla görüşlerini belirtiyor. Ardından itirazı veya farklı görüşü olanlara oturum başkanı konuşma izni veriyor.

O oturumda Şûrâ suresinin 23 ayetinin:

لَٓا اَسْـَٔلُكُمْ عَلَيْهِ اَجْراً اِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبٰىٰۜ kısmıyla ne kastedildiğine dair görüşümüzü istediler. Benden önce konuşanlar “kurbâ” kelimesine “akrabalık” anlamını verdiler ve ayetin bu kısmında Peygamberimizin Mekkeli müşriklere: Peygamber olduğumu kabul etmiyorsanız sizinle akrabayım. Bu akrabalık bağına saygınız, sevginiz olsun. Öyleyse bana düşmanlık etmeyin; beni sevin vs. şeklinde açıklamalar yaptılar. Biri Peygamber, Kureyşli müşriklerle aralarında sevgi bağı bulunduğunu söylüyor, diyerek milliyetçiliğin Kur’an tarafından emredildiğini söyledi.

Ben, “kurbâ” kelimesiyle akrabalık değil, yakınlık kastedildiğini ve bu yakınlıkla da “Allah’a yakın olmanın” kastedildiğini, kurban kelimesinin de aynı anlamı ifade ettiğini söyledim, Şunları da ilave ettim:

Kur’an’da akrabalık “zilukurbâ” veya “ulilkurbâ” kelimeleriyle anlatılıyor.

Kur’an bir birini açıklayan bir kitaptır. Hud suresinde şöyle denilmektedir: “Din size tebliğ etme karşılığında sizden bir ücret talep etmiyorum, ücretim Allah’a aittir.“

Şurâ suresindeki ayet, bu ayetle açıklanmaktadır. İkisi de aynı şeyi anlatmaktadır.

Mücadele suresinin 22. Ayetinde şöyle buyurulmaktadır:

“Allah’a ve Peygambere iman eden bir topluluğun, Allah’a ve Peygambere karşı gelenler babaları, oğulları, kardeşleri ve yakınları bile olsa onlara sevgi beslediklerini asla göremezsin.”

Bu ayete rağmen Peygambere, müşriklerle akrabalık bağından dolayı aralarında sevgi bulunduğunu söylemesi emredilir mi? Hem Peygamber Kureyş’e mavi boncuk dağıtıp göz kırpsa Mekke’de başka kabileler de vardı.

Milliyetçiliği ispat için Peygamber’i kabilecilikle itham etmek olur mu?

Ayetin milliyetçiliği emrettiğini söyleyen arkadaş: Bunu ben demiyorum ki büyük müfessirler “kurbâ” kelimesinin akrabalık manasında olduğunu söylüyor. Sen onlardan iyi mi biliyorsun? Bir ayetimiz vardı onu da elimizden alıyorsun, dedi. Aynı görüşte olan bir iki kişi her cümlemde itiraz ediyorlardı. Tanımadığım biri itiraz ederken çok bağırıyordu. Sanırım onun derdi, büyük müfessirlere aykırı görüş beyan etmemdi. Kendisine: Sen kimsin, hiçbir tefsir toplasında sanki seni hiç görmedim. “Ben hadisçiyim” dedi. Madem hadisçisin ne diye bağırıyorsun? Burada o kadar tefsirci var onlar konuşsun. Herkes kendi uzmanlık alanını bilsin. Bir daha seni duyarsam fena bozarım. Bana saygın yoksa uzmanlık alanıma saygı göster. Tartışma uzadıkça beni destekleyenler çoğalıyordu. Sonraki oturuma o tefsirci katılmadı. Oysa başka konularda takdir ettiğim biriydi.

• bir-ayet
• m.sait-şimşek